تربیت، اخلاق و تزکیهدعوت و داعیمطالب جدید

راه علاج سستی و تنبلی در امور دینی

راه علاج سستی و تنبلی در امور دینی

نویسنده: د. سید نوح / مترجم: عبدالعزیز سلیمی

از آن جهت که پدیده ی رکود و سستی عواقب و ناهنجاری هایی به دنبال دارد، پرهیز و پالایش از آن کاری است ضروری، و به روش زیر دعوتگران می توانند از آن دوری نموده و خود را پاک نگاه دارند.

۱-     پرهیز از گناهان و پلیدی های خرد و درشت:

زیرا نافرمانی ها به آتشی می مانند که بر خرمن قلب انسان زبانه می کشند، و زمینه ی خشم خداوند را فراهم می سازند، و کسی که مورد خشم خالق خویش قرار گیرد، آشکارا زیان خواهد دید.

«  وَمَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوَى» طه/۸۱

« و هرکه خشم من دامنگیرش شود پرت و هلاک می‌شود . »

۲-     انجام دادن کارهای روزانه از قبیل:

ذکر، دعا، زاری نزد خداوند، طلب آمرزش، خواندن قرآن، نماز چاشتگاه، نماز شب، راز و نیاز با خدا به خصوص در سحر گاهان، زیرا همه این ها به خوبی ایمان زا، نشاط آفرین و نیرو بخش بوده و بلندی اراده، و توان تصمیم گیری را سبب خواهند شد، خداوند می فرماید:

« ‏وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَهً لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یَذَّکَّرَ أَوْ أَرَادَ شُکُورًا‏ » فرقان/ ۶۲

« ‏ خدای رحمان کسی است که شب و روز را ( به طور متناوب ) جایگزین یکدیگر می‌سازد ، برای ( عبرت ) انسانی که بخواهد به یاد خدا باشد ( و فطرت خداشناسی را در خود بیدار نگاه دارد ) یا بخواهد ( نعمتهای بی‌شمار آفریدگارش را ) سپاسگزاری کند ( و با زنده نگاه داشتن روح شکرگزاری ، بر الطاف و انعام خدا در حق خود بیفزاید ) . ‏ »

«  ‏یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ‏ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا‏ ‏نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا‏  ‏أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا‏ ‏إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا‏ »مزمل / ۵ -۱

« ‏ ای جامه به خود پیچیده ! ‏ شب ، جز اندکی ( از آن ) بیدار بمان . ‏‏ ‏‏ نیمی از شب ، یا کمی از نیمه بکاه ( تا به یک سوم شب می‌رسد ) . ‏ ‏ یا بر نیمه‌ی آن بیفزا ( تا به دو سوم شب می‌رسد ) و قرآن را بخوان خواندنی ( همراه با دقّت و تأمّل ، و در ضمن شمرده و روشن ) .  ‏ ما سخن ( پر مسؤولیّت و پر دردسر و لبریز از تکالیف و وظائف ) سنگینی را بر تو نازل خواهیم کرد ( که قرآن است ) . ‏‏ ‏»

۳-     در پی اوقات گرامی بودن و آن را با عبادت خداوند حیات بخشیدن:

زیرا این کار سبب نشاط نفس، و توان بخشی به تصمیم گیر خواهد بود. رسول گرامی (ص) می فرمایند: « … سنجیده عمل کنید، در پی نزدیکی باشید، و از بامدادان، و شامگاهان، و کمی از آخر شب بهره گیری نمایید. »

۴-     پرهیز از سخت گیری و تند روی در دین:

زیرا زمینه ی تلاش را فراهم و سبب پیگیری بیشتر کار می گردد، نقل شده است که حضرت عایشه (رض) فرموده اند: « رسول خدا (ص) حصیری داشتند که شبانه ان را به صورت اطاقکی در آورده و درون آن به نماز می ایستادند، و مردم به نماز ایشان اقتدا می نمودند، و روزانه آن را م یگشتراند، شبی که همه مردم برای نماز گرد آمده بودند، رسول خدا (ص) فرمودند: « ای مردم آنچه را که می توانید انجام دهید، زیرا خداوند را ملالی نیست مگر هنگامی که شما ملول و خسته شوید، بهترین کارها نزد خداوند ادامه دار ترین آن هاست، هر چند اندک باشند. » و گرویدگان رسول خدا (ص) کاری را می خواستند انجام دهند پیشتر در مورد آن به خوبی می اندیشیدند. »

۵-     دست گرفتن به دامان جماعت:

و پرهیز از ترک آن و دوری از تک روی در هر گونه شرایطی، در این رابطه آن فرموده ی رسول خدا ( ص) کافی و رساست که می فرمایند: « با هم بودن رحمت، و پراکندگی عذاب است و نقمت »

« دست خداوند در نصرت جماعت است » و حضرت علی (رض) می فرماید: « تیرگی و سختی بودن با دیگران خیلی بهتر است از آسودگی تنهایی »

۶-     توجه به قوانین خدایی حاکم بر انسان و هستی:

«   فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا » فاطر / ۴۳

«   هرگز دگرگونی و تبدیلی در شیوه‌ی رفتار خدا ( در معامله‌ی با ملّتها ) نخواهی یافت ، و هرگز نخواهی دید که روش خدا تغییر مسیر و جهت دهد .  ‏»

پیش از هر چیز بهره گیری از توان و تلاش انسانی: « … ذَلِکَ وَلَوْ یَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَکِنْ لِیَبْلُوَ بَعْضَکُمْ بِبَعْضٍ » محمد /۴

« و اگر خدا می‌خواست خودش ( از طریقهای دیگری همچون طوفان و زلزله و سیل و غرق و به زمین فرو بردن ، و سایر بلایا و مصائب ، بدون جنگ شما ) از آنان انتقام می‌گرفت . امّا خدا خواسته است بعضی از شما را با بعضی دیگر بیازماید ( و مؤمنان راستین را با جهاد با کافران امتحان نماید ) . »

در برداشتن گام ها باید آرام و حساب شده عمل کرد.

۷-     آشنایی قبلی با موانع و مشکلات راهی که باید پیموده شود:

تا نیازها را فراهم وآمادگی لازم را برای مقابله و چیره شدن بر آن ها آماده کند، و مجالی برای رکود و بریدن باقی نماند.

۸-     کار حساب شده و روشمند:

براساس رعایت برترین ها، و جلو انداختن مهمتر بر مهم، و درگیر نشده با درگیری های حاشیه ای و مسایل جزی و کم اهمیت.

۹-     همنشینی با بندگان خوب و تلاشگر خداوند:

زیرا انان از پاکی نفس و روشنایی دل، و فروغ روان بهره مندند، و حدیث دلنواز دلبردگی را در گوش جان ها زمزمه نموده و گرویدگی عاشقانه و عاقلانه را به ارمغان خواهند آورد، و بلند همتی و توان تصمیم گیری را به جوش و خروش خواهند انداخت. رسول خدا (ص) دیده ها را به این دور نما دعوت می فرمایند که: « می خواهید به شما بگوییم که بهترین انسان در میان مردم کیست؟ گفتند: بله ای رسول خدا، فرمودند: کسی که دیدارش شما را به یاد خدا بیاندازد. »

۱۰- توجه و رسیدگی به آسایش جسم:

و بهره گیری از غذای خوب و سالم و پرهیز از اسراف و پرخوری، زیرا این توجه و اهتمام مایه ی نشاط و شادابی جسم گردیده و سبب سرزندگی و توانمندی تن خواهد شد.

رسول گرامی اسلام دعوتگران را به این موضوع دعوت فرموده اند: «روزی ایشان وارد مسجد شدند و دیدند که در میان دو ستون آن طنابی کشیده شده است، فرمودند: این طناب چیست؟ گفتند: این را زینباینجا بسته تا هر گاه از عبادت خسته شد و بدنش سست گردید، برای این که به خواب نرود به آن تکیه کند، رسول خدا (ص) فرمودند: آن را باز کنید، تا وقتی که شاداب و سرحال هستید نماز بخوانید و چنانچه خسته شدید استراحت نمایید.»

۱۱- آسایش بخشیدن به خود به وسیله ی بهره گیری از نعمت ها و کارهای روا و بی زیان:

برای مثال: خوش بودن با خانواده، بازی با فرزندان، رفتن به گردش و تفریح و مسافرت و قایق سواری در رودخانه ها، و در برخی شب های مهتابی به ورزش و بررسی و اندیشه پرداختن، کوهنوردی و لذت بردن از اوج گرفتن بر قله ها، و صحرا نوردی، زیرا ورزش پزمردگی و سستی را از تن و روان زدوده، و بر رکود و ناتوانی چیره می شوند، به گونه ای که انگار انسان تولد دوباره ای یافته است، و کس دیگری شده و با شادابی و جدّیت به سراغ مسؤلیت های خود می رود.

از ابو ربعی حنظهبن ربیع اُسیدی کاتب، که یکی از نویسندگان رسول خدا بود، نقل شده که گفته است: « به ابوبکر (رض) برخورد نمودم و ایشان از حال من پرسش نمودند، گفتم: من دچار نفاق شده ام، گفت: سبحان الله این چه حرفی است، حنظله؟! گفتم هنگامی که در خدمت سول خدا (ص) هستیم و ایشان برای ما از بهشت و جهنم سخن می گویند، انگار با چشم خود آن ها را می بینم، امّا بعد از آن که ایشان را ترک کردیم و با زن و بچه هایمان به معاشرت پرداختیم، و به کار و شغل مشغول شدیم، خیلی چیزها را به دست فراموشی می سپاریم. حضرت ابوبکر(رض) فرمودند: به خدا ما هم همین حالت را داریم، حنظله می گوید به همراه ابوبکر به خدمت پیامبر اکرم(ص) رفتیم، گفتیم: هنگامی که در خدمت شما هستیم و ما را به یاد بهشت و جهنم می اندازی، انگار با دو چشم خود آن ها را مشاهده می نمایم، و بعد از آن که از خدمت شما رفتیم، با زن و بچه هایمان خوش هستیم و به کار و کاسبی می پردازیم، و خیلی چیزها را به دست فراموشی می سپاریم. رسول خدا (ص) فرمودند: به خدای که جان من در دست اوست، اگر بر همان حالت که در نزد من هستید باقی بمانید، ملائک خدا در بستر، و گذرتان با شما روبوسی خواهند کرد، امّا فراموش مکن حنظله که، هر ساعتی را با ساعت دیگر فرق است. » این را سه بار تکرار فرمودند.

۱۲- بررسی و مطالعه بیشتر کتاب های سیره و تاریخ و سرگذشت:

زیرا این گون ه کتاب ها پر است از سرگذشت و خب در مورد دعوتگران تلاشگر، و تصمیم گیرندگان توانا، و دارنده های اراده های پاک و پولادین، و خواندن آن ها کم کم جای خود را در روان انسان باز می کنند، و سبب شادابی شده و نهال علاقمندی به پیروی از آنان را در وجود انسان بارور می سازند. خداوند متعال می فرماید:

« لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَهٌ لِأُولِی الْأَلْبَابِ » یوسف/ ۱۱۱

«  به حقیقت در سرگذشت آنان ،  ( یعنی یوسف و برادران و دیگر پیغمبران و اقوام ایماندار و بی‌ایمان ، درسهای بزرگِ ) عبرت برای همه‌ی اندیشمندان است . »

برای مثال وقتی که در مورد حضرت عمربن عبدالعزیز می خوانیم که، هر گاه ایشان به موقع برای نماز صبح بیدار نمی شدند، و آفتاب از افق سر می کشید نگران و افسرده در صحن منزل رفت و آمد می نمود و با خود می گفت: « ای چشم ها چگونه بی خیال خواب را به خود راه می دهید، در حالی که نمی دانید به باغ های بهشت می روید یا به دره های دوزخ!؟ »

وقتی که مسلمانی این گونه چیزها را می خواند، آتش شعور و احساساسش شعله ور می شود، و به تکاپوی تزکیه نفس خود می پردازد تا با راهیان راه مبارزه و تلاش همراه شود.

۱۳- یاد آوری مرگ و امور بعد از آن، از جمله:

پرسش و تاریکی و تنهایی قبرر، برانگیخته شدن، گردهمایی شر و … زیرا این یادآوری و اندیشه نمودن ها انسان را از خواب و سستی، و غفلت به بیدار یو نشاط و هوشیاری رهنمون شده، و او را به تلاش و طی مسیر توانا می کنند. بهترین راه برای یادآوری مرگ سرکشی به قبرستان _ دست کم هفته ای یک بار _ و اندرز پذیری از وضع مردگان است. رسول گرامی (ص) می فرماید: « پیش تر شما را از رفتن به دیدار قبرستان پرهیز داده بودم اینک برای پند و عبرت پذیری به دیدار ان بروید. »

از ابن سماک واعظ نقل یم کنند که، ایشان چاله ای قبر مانند را در حیات منزل خود کنده بود و هرگاه در خود سستی و کودی احساس می نمود، به داخل آن رفته و هم چون مرده ای دراز می کشید، و خود را همانند مرده ای قلمداد می کرد، و خویشتن را در برابر سؤال قبر قرار یم داد، و این که در کار و مسؤلیت خود کوتاهی نموده، و سپس به فغان و ناله می پرداخت و از خداوند می خواست که به او عمر دوباره بدهد تا بتواند گناه و کمبودهای گذشته اش را جبران کند، و می گفت: « پروردگارا مرا باز گردان امیدوارم کار درست انجام دهم و گذشته را جبران کنم. »

و پس از ناله و فغان فراوان و درخواست بازگشت به دنیا، به خود پاسخ می داد: ابن سماک یک بار دیگر به تو فرصت داده می شود، سپس از آن قبر برمی خواست انگار که به راستی از بند قبر رهایی یافته است.

۱۴- یاد آوری بهشت و جهنم:

و لذت ها و خوشی های آن، و زحمت ها و درد سرهای این، چه بسا این یاد آوری، خواب را از چشم ها برباید، و آبی بر صورت همت های خواب آلود بپاشد. و به پای درخت پژمرده اراده ی انسان آبی بریزد، از هرم بن حیان نقل گردیده که برخی شب ها بیرون می رفت و با صدای بلندی می گفت: « از بهشت د رشگفتم که دوست دارانش در خوابند، و از آتش جهنم حیرانم که چگونه فراریان از آن به خواب رفته اند؟ و بعد از آن می گفت:

«  آیا مردمان ساکن در جامعه ها  از این که شب هنگام و در حال خواب عذاب سخت ما به سراغشان بیاید خود را در امان می بینند. »

۱۵- حضور در مجالس دانش و علم:

زیرا دانش مایه ی زندگی دل هاست، و چه بسا شنیدن از زبان دانشمندی پک باخته برای یک سال و یا همیشه سبب نشاط ورزی و تلاشگری بشود، و خداوند می فرماید:

« إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ » فاطر /۲۴

«  نها بندگان دانا و دانشمند ، از خدا ، ترس آمیخته با تعظیم دارند .»

«  وَقُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْمًا » طه /۱۱۴

« و  بگو : پروردگارا !  ( در پرتو قرآن ) بر دانشم بیفزا ( و از قرآن و ابعاد مختلف آن آگاهترم فرما ) . »

۱۶- پایبندی به همه جانبگی دین:

و برجای ننهادن چیزی از آن، زیرا سبب ادامه دادن و پیشروی همیشگی تا رسیدن به حضور خداوند می گردد.

۱۷- حسابرسی و عملکرد و وضعیت خویشتن به طور مداوم:

زیرا چنین کاری باعث پی بردن به کمبودها از همان ابتدا شده و چاره ی آن را آسان می گردد.

«  ‏یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ‏ » حشر /۱۸

« ‏ ای مؤمنان ! از خدا بترسید و هر کسی باید بنگرد که چه چیزی را برای فردا ( ی قیامت خود ) پیشاپیش فرستاده است . از خدا بترسید ، خدا آگاه از هر آن چیزی است که می‌کنید . ‏ »

____________________

منبع: آفت های دینداری و دعوتگری / مؤلف: د. سید نوح / مترجم: عبدالعزیز سلیمی

انتشارات:نشر احسان/تهران/ اول ۱۳۷۸

یک دیدگاه

  1. با سلام و وقت بخیر،من دچار تنبلی در اعمال و وظائف هستم و اکثر اوقات در خواب به سر میبرم،و برای رسیدن به اهداف ام به تلاش زیاد و خواب کمتر نیاز دارم،خیلی اوقات صبح زود واسه نمازم بیدار می شوم اما قدرت بیدار ماندن ندارم و بعد یک ساعت خوابم می برد و در صورت بیدار ماندن توانایی مطالعه کردن ندارم،توصیه ای برای رهایی از این رفتار ها را به بنده معرفی کنین. چون واقعا از کارهام خیلی عقب افتادم.ممنون

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پاسخ دادن معادله امنیتی الزامی است . *

دکمه بازگشت به بالا