خدمات مذهبی زنان عصر پیامبر(ص)

خدمات مذهبی زنان عصر پیامبر(ص)

نویسنده: مولانا سعید انصاری ندوی، مولانا عبدالسلام ندوی / مترجم: ندیر احمد سلامی

پخش و نشر اسلام:

پخش و نشر اسلام از میان خدمات مذهبی در درجه اول اهمیت دارد و نقش بانوان عصر پیامبر از روزهای نخستین دعوت اسلامی نمایان است. حضرت ام شریک (رض) که ا بانوان نمونه عصر پیامبر (ص) است، در روزهای آغازین دعوت اسلامی، زنان قریش را مخفیانه به سوی اسلام دعوت می کرد. وقتی قریش از تبلیغات مخفیانه او آگاه شدند او را از مکه بیرون کردند.

در جریان یک غزوه، صحابه بسیار تشنه شدند و از حسن اتفاق با خانمی برخورد کردند که بر شتر سوار بود و دو تا مشک بزرگ آب بر شتر حمل کرده به روستای خود می رفت. صحابه (رض) آن خانم را دستگیر کرده و به محضر مبارک رسول الله (ص) آوردند و با کسب اجازه از رسول خدا (ص) از آب های او استفاده کردند. رسول خدا (ص) در همان لحظه قیمت آب های مصرف شده را به او دادند ولی باز هم، احسان و منت آن زن بود که صحابه هرگاه به روستاها و دهکده های اطراف حمله می بردند، بر خاندان و فامیلان آن زن کوچکترین تعرضی نمی کردند. آن زن نیز به دلیل قدرشناسی صحابه از خدماتش متأثر شده  و تمام اعضاء خانواده و فاملیش را به سوی اسلام دعوت کرد و همگی مشرف به اسلام شدند.[۱]

حضرت ام حکیم بنت حارث که با عکرمه فرزند ابوجهل ازدواج کرده بود، خودش در جریان فتح مکه مسلمان شده بود، اما شوهرش عکرمه به یمن گریخت. حضرت ام حکیم (رض) به یمن رفته او را دعوت به اسلام دادند عکرمه مشرف بهاسلام شده خود را به محضر رسول الله (ص) رساند. رسول الله (ص) فوق العاده خوشحال شدند.[۲]

حضرت ابوطلحه(رض) در حالی که کافر بود می خواست با حضرت ام سلیم (رض) ازدواج کند. ام سلیم (رض) گفت : تو کافر و من مسلمان هستم چگونه می توانی با من ازدواج کنی؟ اما اگر مسلمان شوی، با تو ازدواج می کنم و همین مسلمان شدن مهریه من است. دیگر مهری از تو نخواهم گرفت. ابوطلحه (رض) مسلمان شد و ام سلیم بدون مهر او را برای ازدواج با خود پذیرفت.[۳]

قیومیت نو مسلمانها

در روزهای آغازین دعوت اسلامی هر که مسلمان می شد اجبارا” اهل و عیال، خانه و کاشانه را بایستی رها می کرد در هم چنین شرایطی همراه با نشر دعوت اسلامی بزرگترین خدمت برای اسلام ولایت و سرپرستی کسانی بود که تازه مشرف به اسلام شده به صف مؤمنان می پیوستند. بانوان عصر پیامبر (ص) در این زمینه نقش و سهم بسیاری در ارزنده ای داشتند و خانه حضرت ام شریک برای نو مسلمان ها وقف بود و رسول الله (ص) فاطمه بنت قیس را برای گذراندن ایام عدت در خانه ام شریک به خاطر این منع می کردند که خانه ام شریک محل رفت و آمد مهمانان بود و او نمی توانست در چنین خانه ای مقررات حجاب و ستتر شرعی را رعایت کند. حضرت درّه بنت لهب نیز بسیار سخی بودند و مسلمانان را پذیرایی می کرد[۴]

خدمت به مجاهدین

همان گونه که مردان مژمن زمان رسول الله (ص) با عشق و علاقه در غزوات و جنگ های اسلامی شرکت می کردند، نقش خانم ها نیز کمتر از مردان نبود. مناسب ترین خدمت آنان که برای مجاهدین انجام می دادند. خدمات بهداشتی کمک های اولیه برای زخمی ها و تدراک آب و غذا و سایر امکانات رفاهی برای مجاهدین بود و بانوان این خدمات را با خلوص کامل و دلسوزی انجام می دادند. در غزوه خیبر تعداد زیادی از بانوان شریک شدند. رسول الله (ص)  زیاد مایل به شرکت آنان نبودند. بنابراین با ناراحتی پرسیدند: شما خانم ها با چه کسانی و با اجازه چه کسی آمده اید؟ خانم ها جواب دادند: ای برگزیده الله! ما پشم می ریسیم و بدین وسیله دین خدا را کمک می کنیم. ما دوا و داروی مصدومین و معلولین را همراه داریم. تیرها را برای مجاهدین می آوریم و خوردنی و نوشیدنی های لازم را برای آنان تدارک می بینیم.

حضرت ام عطیه(رض) از بانوان بزرگواری بود که در جهاد و غزوات با رسول الله (ص) همراه بوده کالاهای مجاهدین را حفاظت می کرد. نان و غذا می پخت و بیماران را مداوا می کرد.[۵]

در غزوه احد حضرت عایشه (رض) شریک بود او و ام سلیم با حمل مشک آب برای مجاهدین آب می آوردند و به مردم آب نوشیدنی می دادند.

حضرت ربیعه بنت مسعود می گوید: ” همه ما، در غزوات شریک می شدیم، به مجاهدین آب می دادیم و برای آنان خدمت می کردیم و مصدومین و معلولین را به مدینه منتقل می کردیم.[۶]

حضرت رفیده در مسجد نبوی خیمه نصب کرده بود. زخمی هایی که از جبهه به مدینه منتقل می شدند، او آنان را در همان خیمه بستری و معالجه می کرد. حضرت سعد بن معاذ در غزوه خندق زخمی شد و در همان خیمه بستری و مورد مداوا قرار می گرفت.

حضرات صحابه (رض) به این خدمات بانوان بسیار ارج می نهادند. حتی خود خلفاء برای این خدمات بهاء و ارزش قایل بودند. چنان چه حضرت عمر (رض) میان بانوان مدینه چادر تقسیم می کردند. یک چادر نفیس باقیمانده بود. بعضی ها مشوره دادند که آن چادر را به همسرش ام کلثوم بدهد اما حضرت عمر (رض) گفت : ام سلیم حق تقدم دارند زیرا او در غزوه احد از راه بسیار دور مشک آب را بر کول خود حمل کرد و به مجاهدین آب می داد.

خدمت به مساجد:

بانوان عصر پیامبر و صحابه برای نظافت مساجد توجه خاصی را مبذول می داشتند. روزی یکی از سر جهل و نادانی، آب دهن در مسجد انداخته بود. رسول الله (ص) وقتی آب دهن را دید چنان ناراحت شد که چهره مبارک سرخ شد. یکی از بانوان بلند شده مسجد را تمیز کرد و جایی که آب دهن ریخته بود عطر پاشید. رسول الله (ص) از عمل این بانوی بزرگوار بسیار خشنود شدند و فرمودند: ” کار بسیار خوبی کردی “.

بانویی بود که همواره مسجد نبوی (ص) را جارو می زد، رسول الله (ص) از این عمل بسیار خشنود شد و آن بانو را مورد ستایش وتحسین قرار دادند. وقتی آن بانو رحلت کرد، صحابه شب هنگام آن را دفن کردند و رسول الله (ص) را از موت او آگاه نکردند.

صبح رسول الله (ص) از وفات او خبر شده خطاب به صحابه فرمودند: چرا مرا خبر نکردید تا برای این بانوی بزرگوار نماز خوانده و دعای مغفرت نمایم. جواب داده شد: ای برگزیده الله، شما در حال استراحت بودید و ما نمی خواستیم مزاحم شما باشیم.

ریشه کنی بدعات:

بدعت بای از بین بردن مذهب مانند خوره است که چوب را از داخل می خورد و از بین می برد. بانوان عصر پیامبر (ص) همواره در تلاش وبودند که نهال نوپای اسلام را خوره، نخورد به طور مثال، عزت و احترامی که مسلمانان درباره غلاف کعبه دارند، هرگاه غلاف کعبه تجدید شود، با هزار حیله و بهانه و رشوت دادن به خدام کعبه، هر کس سعی می کند که تکه ای از ان را به دست آورده باشد و سپس به نیت تبرک در خانه ها و در اوراق قرآن ا آن نگهداری می شود. به دو.ستان و به عنوان هدیه داده، آن را شسته آب آن را به بیماران نوشانده می شود.  اما در قرن اول، یعنی قرن پیامبر و صحابه چنین نبود. متولی کعبه، غلاف قبلی را در زمین دفن می کردند تا به دست انسان های ناپاک و ناشایسته نیفتد و مورد استفاده آنان قرار نگیرد. شبیه بن عثمان که در آن زمان متولی کعبه بو،د، وقتی این مسئله را، یعنی مسئله دفن غلاف کعبه را به حضرت عایشه (رض) بازگو نمود، حضرت عایشه (رض) فهمیدند که این تعظیم موافق با موازین شرعی نیست، خدا و رسولش حکم دفن آن را ندادند و ممکن است که این تعظیم در آینده منشاء بدعات خطرناک تری باشد. بنابراین حضرت عایشه (رض) به شبیه گفت: صحیح نیست غلاف کعبه در زمین دفن کرده شود. غلاف کعبه بعد از این که پایین آورده شود، اگر کسی در حالت ناپاکی آن را دست بزند چندان اشکالی ندارد، بهتر است که بعد از پایین آوردن فروخته شده و قیمت آن برای فقرا و مسافرین صرف شود.

امر به معروف و نهی از منکر:

امر به معروف و نهی از منکر در حفظ جوهره اساسی دین و اخلاق نقش بسیار به سزایی دارد. رسول الله (ص) سه مرجله برای این بیان فرمودند:

” من رأی منکم منکرا”  فلیغیره بیده فان لم یستطع فبلسانه فان لم یستطع فبقبله و ذالک اضعف الایمان “

کار منکر و ناشایستی را که در جلو انظار شما انجام می گیرد نخست با دست و قدرت، اگر نتوانستید با زبان، یعنی پند و نصیحت، اگر نتوانستید با قلب، یعنی اظهار ناراحتی و نا خشنودی از آن جلوگیری کنید. و این ( یعنی اظهار نا خشنودی از انجام آن ) آخرین مرحله ایمان است. توضیح این که اگرکسی از انجام کار بد قلبا” احساس ناراحتی هم نکند معنی و مفهومش این است که این انسان خالی از ایمان است.

بانوان نمونه با نفوذ و مقتدر به هر د.و مرحله نخستین امر به معروف و نهی از منکر عمل کردند. روزی بدون چادر و روسری نماز می خوانند، تأکید کردند که دیگر هیچ دختر و خانمی بدون روسری و چادر، یعنی لخت نماز نخواند و رسول الله (ص) از نماز خواندن در چنین حالتی منع کردند.[۷]

روزی برادر حضرت عایشه (رض) یعنی عبدالرحمن بن ابی بکر در خانه حضرت عایشه(رض) مهمان بود. موقع نماز آمد، عبدالرحمن سرسری وضو گرفت حضرت عایشه (رض) بلافاصله او را توبیخ کرد و فرمود: جای آن در جهنم است.

حضرت عایشه (رض) زنی را دیدند که چادرش عکس صلیب داشت، بلافاصله او را نصیحت کرده و از استفاده از پارچه ای که نقش صلیب داشته باشد منع کردند و فرمودند: ” رسول الله (ص) از پوشیدن چادر، شلوار و جامه ای که نقش صلیب در آن باشد منع کردند”.

حفصه دختر عبدالرحمن، خواهر زاده حضرت عایشه (رض) روزی چادر بسیار باریک و نازکی پوشیده در خانه عمه اش حضرت عایشه آمد، حضرت عایشه (رض) به مجرد این که چادر نازکش را دید به خشم امد و چادر را تکه تکه کرد و فرمودند: ” مگر نمی دانی که خداوند در سوره نور چه احکامی را نازل فرمودند و بعد چادری کلفت را تدارک دیده و به حفصه (رض) دادند.[۸]

—————————————–

نام کتاب: بانوان نمونه عصر پیامبر (ص) و صحابه(رض)/ مؤلفان: مولانا سعید انصاری ندوی، مولانا عبدالسلام ندوی / مترجم: ندیر احمد سلامی