حکم اعدام با سوزندان و آتش زدن در اسلام

حکم اعدام با سوزندان و آتش زدن در اسلام

اعدام با سوزندان.. مشاجره ی شرعی
وائل بتیری؛ کارشناس امور جنبش های اسلامی / ترجمه: حمید محمودپور- مهاباد

کلیپ های ویدئویی منتشر شده در مورد اعدام خلبان اردنی؛ معاذ کساسبه با سوزندان، از سوی سازمان دولت اسلامی ( داعش ) خصوصاً به فضای کشور اردن و به طور عام به جهان آسیب وارد نموده است.
صرف نظر از ویژگیهای یک سازمان تندرو و افراطی و به کار گیری تکنیک های متعدد در این زمینه، حقیقتاً این روش، بی رحمانه ترین و خشن ترین و تازه ترین نوع در زمینه ی تصویر برداری و تکنیک اجرا و تولید است. این مساله، بحث و گفتگو و مشاجره ی شدیدی پیرامون آن اصول فقهی و شرعی پدید خواهد آورد که داعش برای تجویز این عقوبت وحشتناک به طور علنی و آشکار به آن استناد کرده است.

کسی که با دقت به نوار پخش شده ی اخیر، تحت عنوان « شفای سینه ها » توسط سازمان فرقان وابسته به داعش نگریسته باشد، برایش معلوم خواهد شد که داعش برای نحوه ی اعدام کساسبه به اصلی استناد نموده که در فقه اسلامی، مقابله به مثل نامیده می شود. به طوری که فیلم ویدئویی، کلیپ های از کودکانی را نمایش می دهد که با آتش بمب های هواپیماهای نیروهای ائتلاف ضد داعش سوزانده شدند. افزون بر این، اشخاصی را نشان می دهد که مرده اند یا زیر ویرانه های منازلشان که بخاطر بمباران خلبانان بر سرشان ویران شده، در محاصره قرار گرفته اند. این نوار اشاره می کند که کساسبه یکی از همین خلبانان بوده و در نتیجه خلبان اسیر شده – طبق نظر دولت اسلامی عراق و شام – مستحق مقابله به مثل و سوزاندن با آتش بود.این فیلم نشان می دهد که با بولدوزر ویرانه های یکی از خانه های بمباران شده را بر جسد سوخته اش فرو می ریزند.

داعش برای اثبات درست بودن حکمش در باره ی آدم سوزی به آیه ی ۱۲۶ از سوره ی نحل استناد می کند: “وإنْ عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به، ولئن صبرتم لهو خیرٌ للصابرین”، « هر گاه خواستید مجازات کنید ( کسانی را که به حقوق شما تعدی و تجاوز کرده اند ) تنها بدان اندازه مجازات کنید و کیفر دهید که در باره ی شما روا شده است ( و از حد آن فراتر نروید) و اگر شکیبایی پیشه ساختید ( و به خاطر خدا مجازات نکردید و کیفر ندادید ) حتما شکیبایی برای شکیبایان بهتر خواهد بود.» با مراجعه به کتاب « موضوعاتی در باره ی فقه و احکام جهاد » از ابو عبدالله المهاجر – که مهمترین مرجع فقهی داعش است – می بینیم که او اقوال برخی از فقها را در باره ی این آیه بیان می کند و جواز کیفر با مقابله به مثل را، شامل مثله نیز می داند. – بر حسب تعریف امام خطابی – به شکنجه ی مقتول با قطع اعضایش و زشت نمودن خلقتش، پیش از این که کشته شود یا بعد از آن، مانند بریدن بینی یا گوش یا معیوب کردن یا کور کردن چشمانش یا اعضای دیگر او ، مثله می گویند و از دیدگاه فقها، سوزاندن یکی از انواع مثله به شمار می آید.

به طور کلی، از دیدگاه جمهور فقها، مثله کردن در اصل نه تنها حرام است؛ بلکه برخی از علما مانند امام ابن عبدالبر و صنعانی غیره بر آن اجماع دارند و برای تحریمش دلایل زیادی ذکر می کنند. بارزترین دلیل آنها، حدیثی از عبدالله بن یزید است که امام بخاری آن را روایت کرده است که پیامبر (ص) از غارت و چپاول و مثله نهی کرده است. حدیث دیگری از « بریده » وجود دارد که امام مسلم آن را روایت نموده که پیامبر ( ص ) فرمود: « به نام خدا در راه خدا، حمله کنید، با کسانی که به خدا کفرمی ورزند، بجنگید، حمله کنید اما افراط و غلو و پیمان شکنی و خیانت نکنید و ( دشمنان ) را مثله نکنید و کودکان را نکشید … ». علاوه بر این احادیث، حدیثی از ابن مسعود وجود دارد که ابوداود و غیره آن را روایت می کنند که پیامبر(ص ) فرمود : « اهل ایمان در حق دشمن، بخشنده ترین مردم است.»
« مناوی » در شرح این حدیث می گوید: « این حدیث بدان معنی است که مؤمنان نسبت به مخلوقات خدا، مهربان ترین مردم و دورترین آنان از مثله کردن و زشت نمودن مقتول و طولانی کردن شکنجه هایشان هستند و این به خاطر آن است که اهل ایمان، عظمت و شکوه آفریننده ی خویش را درنظر دارند و از این فرمایش پیامبر(ص) پیروی می کنند که فرمود: « هرگاه خواستید کسی را بکشید، به نیکی او را بکشید و آنگاه که خواستید حیوانی را ذبح کنید، خوب آن را سر ببرید؛ بر خلاف اهل کفر و برخی از فاسقانی که دلهایشان، حلاوت و شیرینی ایمان را نچشیده و تنها در مورد ایمان به تکان دادن زبان اکتفا نموده اند و سنگدلی در درونشان نفوذ کرده تا این که از خدای بخشنده دور شده اند. دورترین دل ها از خدا، قلب سنگدل است. هر کس رحم نکند، مورد لطف و رحمت قرار نمی گیرد: منظور از قتله، چگونگی و حالت قتل است و این تهدید شدید در مثله کردن و زشت نمودن مخلوقات است.

از بین علما، امام ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم، مثله را به عنوان قصاص جایز دانسته اند، به این معنی که هر کس مسلمانی را مثله کند، جایز است او را به عنوان کیفر، حتی با مثله کردن،او را قصاص کرد.

جای تعجب نیست که متنی که نوار ویدئویی پس از نمایش صحنه ی سوزاندن خلبان « کساسبه » به نقل از امام ابن تیمه بیان می کند همان چیزی است که ابو عبدالله المهاجر، تحت عنوان « جواز مثله به عنوان قصاص » ذکر نموده و آن هم گفته ی ابن تیمیه است که امام ابن مفلح حنبلی در کتاب خود « الفروع » ( ۶/۲۰۳- ۲۰۴ ) روایت کرده است:« اما اگر درمثله کردن رایج، دعوت آنها به ایمان و منعشان از دشمنی وجود داشته باشد، نوعی از اجرای حدود و جهاد مشروع است.»

افزون بر آنچه گذشت، داعش « ایجاد رعب و وحشت » را به عنوان یک استراتژی ثابت برای مقاومت و مبارزه برگزیده؛ زیرا معتقد است که در عالم واقع نتیجه و اثر خود را خواهد داد و شاید برای همین است که هواداران داعش،اغلب برای اثبات مؤثر افتادن سلاح رعب و وحشت، فرار برخی از سربازان ارتش عراق از موصل در دهم ژوئن از پادگان های نظامی خویش با لباس های معمولی اشان را مثال می زنند. فرار سربازان ارتش، پس از پخش فیلم های ویدئویی وحشتناک تولید شده؛ خصوصاً حلقه ی چهارم از سریال « چکاچک شمشیرهای برنده » صورت گرفت و تاثیر زیادی در پایین آوردن روحیه ی نیروهای عراقی در موصل برجای نهاد.

به دنبال پخش نوار ضبط شده از خلبان اردنی در حال سوختن با آتش، اعضای سازمان دولت اسلامی به سرعت مقاله ی یکی از علمای دینی خود به نام « حسین بن محمود» تحت عنوان « شما در درست بودن سوزاندن تابع علمای سلف هستید» را در بین خود پخش نمودند. وی این مقاله را در زمانی نوشته بود که مردم فلوجه در اواخر آوریل سال ۲۰۰۴ م جسد ۴ آمریکایی را که در شرکت امنیتی « بلاک وتر » در فلوجه کار می کردند، به آتش کشیدند.

در این مقاله آمده است : ترور دشمن در تمام زمان ها چیزی پسندیده است و به هنگام جنگ بر آن تاکید دارم. حسین ابن محمود خاطر نشان کرد که سوزاندن دشمنان با آتش شرعاً و عقلاً، یکی از انواع این ترور است. او با گفته ی خود مجاهدان را چنین تشویق و تحریک نمود: « اگر بسوزانید، در میان خلفای امت و یاران پیامبرتان، نمونه هایی هست. پس در میان کفارکاری کنید که در دل هایشان رعب و وحشت ایجاد شود.

حسین ابن محمود به روایات های تاریخی از صحابه ی پیامبر ( ص ) در مورد جایز بودن سوزاندن دشمنان و مرتدان با آتش استناد می کند. بارزترین این استدلال را به « شهرستانی » در کتاب « ملل و نحل » نسبت می دهد که از علی بن أبی طالب (رض) روایت می کند که او گروهی از یاران عبدالله بن سبأ حمیری را – که ادعا می کردند خدا است – سوزانید.

امام بخاری، اصل روایتی را که ابن محمود به آن استشهاد نموده، در صحیح خود با لفظ مختصری آورده است. در صحیح بخاری آمده است : « علی گروهی را سوزاند، این خبر به ابن عباس رسید. او گفت: اگر من به جای او بودم، آنها را نمی سوزاندم؛ زیرا پیامبر (ص) فرمود: « با عذاب خدا، دیگران را عذاب ندهید.»

فقها برای حرام بودن سوزندان مخلوقات با آتش به این حدیث و احادیث دیگر استدلال می کنند. مهمترین آن، حدیث ابی هریره است که امام بخاری در صحیحش آن را روایت نموده که گفت: پیامبر ( ص ) ما را برای ماموریتی فرستاد و فرمود: « اگر فلانی و فلانی را پیدا کردید، آنها را با آتش بسوزانید، اما زمانی که خواستیم خارج شویم، فرمود: من به شما امر کردم که فلانی و فلانی را بسوزانید، در حالی که تنها خدا بوسیله ی آتش عذاب می دهد، پس اگر آنها را یافتید، آنها را بکشید.»

در این راستا دبیرکل اتحادیه ی جهانی علمای مسلمان؛ دکتر علی قره داغی طی یک بیانیه ی مطبوعاتی در تحلیل اقدام داعش به سوزاندن کساسبه می گوید: پیامبر (ص) از سوزاندن با آتش نهی کرده است و علما بر عدم جواز شکنجه مسلمان یا غیر مسلمان با آتش، اجماع دارند و مثله کردن جسد خلبان اردنی بعد از قتلتش با زیرگرفتن جسدش با بولدوزر و دفن آن کاری آزاردهنده و خارج ازمحدوده ی تمام ارزش ها و آداب و ضوابط اسلامی است.

به طور خلاصه می توان گفت: هرگز داعش در میراث فقهی چیزی را نخواهد یافت که با آن مجازات خلبان اردنی معاذ کساسبه را توجیه نماید. اکثر مراکز فقهی اسلامی و اغلب علمای معاصر،اقدام داعش به بریدن سرها را که رعب و وحشت کمتری نسبت به اعدام با سوزاندن دارد، محکوم کرده اند؛ اما این رویداد اخیر با محکومیت بیشتر و مخالفت وسیع تری مواجه خواهد گردید.
گرچه برخی از آرای فقهی نادر، مقابله به مثل را جایز دانسته اند، اما تطبیق آن بر رویداد معینی، بدون در نظر داشتن نتایج ناشی از آن مفاسدی را به ارمغان می آورد که چهره ی اسلام را زشت نموده و در اصل مانع دفاع و پاسداری از بسیاری از قضایای راستین اسلامی می گردد.
http://www.aljazeera.net/knowledgegate/opinions/2015/2/4