کردها و چالش انتخابات در عراق

کردها و چالش انتخابات
در عراق

    عرفان قانعی فرد*

بسیاری از تحلیل گران
به طور علنی اظهار می‌دارند که انتخابات در عراق – و به وِیژه کردستان – در فضایی
چندان دموکراتیک و بر وفق مراد جامعه صورت نمی‌گیرد. دو حزب اصلی تحت سلطه بارزانی
و طالبانی، کنترل رسانه‌ها و قدرت و سرمایه را در اختیار دارند و ۴ حزب کوچک دیگر
پیرامون هم چند کرسی مشخص را دارا خواهند بود و گروه تغییر وابسته به نوشیروان
مصطفی امین – عضو جدا شده از حزب طالبانی – قدرت مانور زیادی را شاید در نتایج
نداشته باشد. و این امکان وجود دارد که یا دو حزب اصلی در نتیجه انتخابات دخالت
کنند یا اینکه از طرف حزب طالبانی چند کرسی محدود را در اختیارش خواهند گذاشت که
در هر دو حالت، تغییر در قالب خشک سیاسی کردستان عراق چندان جدی و محسوس نخواهد
بود.

گرچه مردم درباره
عملکرد احزاب آگاه شده‌اند و همچنان جامعه برنده واقعی هر انتخاباتی می‌باشد.
جامعه از سازمان‌ها و حزب‌های خود پیشرفته‌تر و داوری نهایی با مردمان جامعه است.
در هر دو حالت تشویق به مشارکت یا تحریم، آزادی بیان رای و به آزمون گذاشتن افکار
خود در برابر جامعه را دارند و طبعا به محک گذاشتن افکار – از هر نوع – کاری
پسندیده است. دوای درد در اعمال نفوذ بر سیاست کاندید منتخب خواهد بود. طبعا تقسیم
قدرت میان دو حزب اصلی با توافقات قبلی مانع از اجرای آزادانه انتخابات خواهد بود
و شاید راز بقای این حزب‌ها هم در مهار کامل قدرت و سرمایه و کنترل امنیت در منطقه
است در غیر این صورت بقای سلطه و قدرت خود را در خطر می‌بینند. اما نکته طرفه این
که مسعود بارزانی خود را کاندید رهبری کردستان کرده و بالطبع وی برای مشروعیت
بخشیدن به کرسی مطلقه خود به چنین کاری تن داده است.

طبق قانون خود پارلمان
کردستان عراق تا ۲ بار می‌توان ریاست داشت اما گاهی قدرت، موجب تغییر در قانون هم
می‌شود و از طرفی شخص دیگری با وی رقابت نمی‌کند و بارزانی هم از این کرسی به
راحتی دست بردار نخواهد بود. خود او یک بار ۱۳۰ روز پارلمان را تعطیل کرد تا
قانونی تایید شود که دو بار بتوان ریاست را بر عهده داشت. اما انتخابات کردستان
عراق برآینده کردها تاثیر خواهد داشت زیرا امروزه خواسته فعالان سیاسی و فرهنگی
کردها؛ نخست بیان هویت فرهنگی سیاسی خویش است و آنگاه به عنوان بخشی از تار و پود
جامعه خود؛ خواهان و طالب حق مشارکت در حلقه قدرت مرکزی.

اما با نگاهی به
کارنامه این پارلمان- چه در ایام جوهر نامق و چه عدنان مفتی- می‌بینیم که تاثیری
بر حزب‌ها نداشته است. مثلا در ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ که جنگ برادر کشی و کشتار چند هزار
نفری مابین دو حزب بارزانی و طالبانی رخ داد، پارلمان هیچ تاثیری بر حزب‌ها نداشت
تنها جنبه صوری داشته و دارد. نمایندگان وابسته به هر گروه دنبال برنامه حزبی خود
بودند. پارلمان کردستان عراق مستقل نیست در ورودی مجلس، عکس بزرگ مصطفی بارزانی
آویخته شده است و دو سرباز با لباس سنتی در زیر آن کشیک می‌دهند اما انشاءلله در
آینده بیشتر تمرین دموکراسی و استقلال کنند و از زیر بت و پرچم و تقدس ساختگی
فردیت رها شوند و هیچگاه آن فرد کل جامعه یا نماد واقعی کردها نیست بلکه تنها یک
فرد از ان جامعه است. البته سرانجام تاریخ قضاوت خواهد کرد که آیا تحریم و رفتاری
قهر آلود مانند کودتا تاثیرگذار است یا اینکه به صورتی کوشا رفتاری مشارکت آمیز و
فعال در عرصه شطرنج سیاسی دوران معاصر کردستان عراق داشته باشند. در انتخاب هر
کدام باید از پیمودن سیر قهقرایی و مغبون شدن و فرصت سوزی و حذف ممانعت شود. فرصت
تجربه‌کردن آشفتگی و ناسازگاری و فرصت سوزی نیست تا بازهم موجب عدم پذیرش هویت
فرهنگی سیاسی کردها بطور رسمی توسط حکومت مرکزی باشد.

    * محقق تاریخ معاصر