رویکردها و راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح /
رویکردها و
راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح / خشونت
پرهیز از خشونت
«
خشونت » به عنوان عنصری روان شناختی و جامعه شناختی، نقش تعیین ،کننده ای در حیات
فردی انسان ها و تحولات فکری و تاریخی جوامع ، در طول زمان داشته است و با ورود
انسان به دوران مدرن و تغییرِ بینش او در بار ه ی هستی، انسان و جایگاه او در هستی
و نیز حقوق و تکالیفی که دارد ، این موضوع اهمیت مضاعفی یافته است و نظر به این که
به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران و فیلسوفان ، انسانِ مدرنِ قرن بیست ویکم منشی
فردگرایانه دارد ،و خودخواه، خودمدار و در پی کسب قدرت ، ثروت و منزلت اجتماعی
بیشتر است، یکی از معیار های بسیار مهمی
که با آن، سلامت روانِ افراد و مشروعیت و مقبولیتِ گروه ها و نظام های
سیاسی-اجتماعی را می سنجند، نسبت آنها با خشونت در هر دو حوز هی نظری و عملی است.
مراد ما از خشونت، اِعمال روش های غیر مسالمت
آمیز و غیرقانو نی برا ی تغییر ساختارهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در جامعه است.
چون پرهیز از خشونت و یا توسل به آن از سوی
افراد ، گروه ها ،سازمان ها و نظام های سیاسی برای نیل به اهداف و یا ایجاد هرگونه
تغییر و تحول در جامعه ، از نوع نگاه آنان به جهان هستی ، طبیعت و ذاتِ انسان و تجارب
تاریخی و سرانجام جایگا ه، حقوق و تکالیفی که برای خود و دیگران قائل اند، ناشی می
شود، ما نیز براساس مبانی اعتقادی خود [با الهام از قرآن سنّت و با استناد به سیره
ی رسول اکرم [ پرهیز از خشونت وعدم توسل به آن
را در هر حال و در هر شرایطی به عنوان یک اصل غیر قابل اغماض و مشی عملی در تعامل
با دیگران و ایجاد تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی در جامعه برگزیده ایم و در
راه ایجاد بستر و فضای مناسب روانی ، اجتماعی و سیاسی برای عدم توسل به خشونت و
پرهیز از آن ، از هیچ کوششی دریغ نخواهیم کرد و در این راستا ، اصلاحِ بینش و
نگرشِ افرادِ جامعه به گون ه ای که خواهد آمد، در اولویت ما قرار دارد.
انسان آزاد آفریده شده است و بارز ترین جلو
هی آزادیِ او، انتخاب آزادانهی عقیده و باور است. پروردگار مهربان، انسان را در
این انتخاب آزاد و مختار گذاشته است و هیچ فردی حق ندارد به بهانهی این که انتخاب
او بهترین انتخاب و گزینش است، دیگران را برای قبول باورهای خود تحت فشار و اجبار
قرار دهد و کسی هم نباید به دلیل انتخاب نادرستی که داشته است، تحت فشار و اجبار
قرار گیرد:
بقره/ ۲۵۶ ) “هیچ اکراهی در دین
نیست،…”
یونس/ ۹۹ )”…پس آیا تو ) مردم را
ناگزیر میسازی که از ایمان آورندگان باشند؟”
انسان موجودی خردورز و تربیت پذیر است و در
شرایط مناسب می تواند بدون تهدید و یا اجبار ، انتخابی درست و منطقی داشته باشد و
نیازی به توسل به خشونت نیست و در این مقوله هیچ فرقی بین انسان ها از نظرِ نژاد ،
جنسیت، رنگ، توان اقتصادی و… وجود ندارد.
افراد از نظر روانی، فیزیولوژیکی و تجارب
خانوادگی و شخصی با هم متفاوتند و درنتیجه بسیار طبیعی است که در نگاه به پدیده ها
و فهم و تحلیل رویدادها دارای اختلاف نظر باشند و مانند هم نیندیشند و به تبعِ آن،
فرهنگ های متفاوت و گونا گونی وجود داشته باشند. در نتیجه هیچ کس و هیچ فرهنگی
به تنهایی صاحبِ حقیقتِ مطلق نبوده، حتی قادر به ادامه ی حیات و رشد و تکامل
خویش نخواهد بود . حذف دیگری و توسل به خشونت ، نه تنها مذموم و ناپسند است ، بلکه
خلافِ هدفِ آفرینش و به زیان مصالح افراد و جوامع انسانی است.
راهکارها
گفتگو
یکی از عوامل زمینه ساز بروز خشونت ، اختلاف
دیدگاه ها است . بر اساس منطق قرآنی و سیره ی انبیای عظام، “گفتگو”
مناسب ترین راهکار برای ارتقای سطح تفاهم متقابل صاحبان اندیشههای متفاوت است.
بدیهی است گفتگو زمانی مثمر ثمر خواهد بود ، که در فضای احترام متقابل، امکانات
برابر و به دور از تعصب، پیشداوری و هرگونه تهدید و اجبار صورت گیرد.
باور به ضرورت نقد
عدم تقدیسِ افکار ، افراد و قالب هایی خاص
برای زندگی و باور به ضرورتِ نقد و تحلیل به جای فقط نَقل و تجلیل، گام مهمی در
راستای پرهیز از خشونت و ایجاد فضایی سالم برای گفتگو و تبادل آرا و نظرات گوناگون
، به حساب می آید.
باور به تغییر
باور به تغییر و عدمِ پافشاری بر حفظِ
ساختار های گذشته و باور به حتمیتِ تکامل اندیشه در طول زمان و افزودن بر تجارب
روزمره ی زندگی و دستاوردهای علمی ، یکی دیگر از راه های پیش گیری از خشونت و توسل
به آن است. اصرار ورزیدن بر ساختار سیاسی و اجتماعی گذشته و درصدد تغییر آن برنیامدن،
زمینه را برای بروز خشونت فراهم میکند.
التزام به قرارداد اجتماعی
به باور ما وجود قراردادی اجتماعی که بر
مبنای اراده ی جمعی در قالب میثاقی به نام “قانون اساسی ” تبلور یافته
باشد، یک ضرورت گریزناپذیر است . التزام به قانون اساسی که متضمن حقوق و تکالیف
متقابل شهروندان و حاکمان است، راه را بر توسل به خشونت میبندد.
تأکید بر آموزه های اخلاقی
اسلام با وضعِ یک سیستم اخلاقی مبتنی بر
واقعیاتِ وجود ی انسا ن و آخرت اندیشی و خداترسی او ، به شیوه ای حکیمانه و
تدریجی، زمینه ها و مقدمات بروز و ظهور جنگ و خشونت را به حداقل می رساند . صبر و خویشتنداری،
ایثار، فرونشاندنِ خشم ، عفو و گذشت ، پرهیز از غیبت و نمامی، خودداری از سوءظن و
گمان بد ، ترکِ مجادله های بی مورد ، ایجاد پیوندها ی عاطفی بین خو یشاوندان،
رعایت حقوق همسایگان، انفاق و کمک به فقرا و مستمندان و از همه مهم تر رابطه ی
اخوت دینی بین مؤمنان و سرانجام نوع دوستی و خدمت به هم نوعان در سراسر جهان ،
نمونه هایی از زمینه ساز ی برای « صلح » و « هم زیستی مسالمت آمیز » و « پرهیز از
خشونت » است.
*************
جماعت دعوت و اصلاح ایران، از آنجا که
برنامه ی خود را تنها تفسیر درست از اسلام نمیداند، از پیشنهادها و انتقادات همهی
اندیشوران و دلسوزان دین و جامعه استقبال میکند و آرزومند روزی است که توحید
در جهان بینی، اخلاق در رفتار فردی و آزادی و عدالت در تعاملات اجتماعی
در حد مطلوب برقرار شود تا آدمیان بتوانند با خرسندی و آسودگی، در دنیایی آباد، به
عبادت خالق و خدمت خلق بپردازند. و ما ذلک علی الله بعزیز.
منبع ” جزوه رویکردها و
راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح ایران
