زندگی نامه دکتر محمد عماره
زندگی نامه دکتر محمد عماره
نویسنده: مجید احمدی
دکتر محمد عماره مصطفی عماره، نویسنده، متفکر محقق و اسلام شناس معاصر، در ۸ دسامبر ۱۹۳۱م برابر ۲۷ رجب ۱۳۵۰هـ.ق در مصر، استان کفر الشیخ، بخش قلین، روستای صروه در خانواده ای متوسط که به کشاورزی اشتغال داشتند، چشم به جهان گشود.
پیش از تولد او پدرش نذر کرده بود چنان چه نوزادش پسر باشد او را محمد نام گذاردو به فراگیری علوم دینی بسپارد.
کل قرآن کریم را به درستی در مکتب خانه ی روستایش حفظ کرد و همزمان، در مدرسه ی روستا دوره ی تعلیم الزامی را نیز فراگرفت.
در سال ۱۹۴۵ م وارد آموزشگاه ابتدایی علوم دینی شهر دسوق وابسته به دانشگاه شریف ازهر شد و از آن جا گواهینامه پایان دوره ی ابتدایی خود را در سال ۱۹۴۹ م دریافت کرد.
در دوره ی ابتدایی نیمه ی دوم دهه ی چهل میلادی، کم کم فعالیت ملی، اسلامی و فرهنگی خود را آغاز کرد و در فعالیت های ملی از جمله قضیه ی استقلال مصر و قضیه ی فلسطین از طریق سخنرانی در مساجد و نوشتن مقالات و سرودن شعر شرکت کرد. نخستین مقاله ی او در این زمینه، روزنامه ی ” مصر الفتاه” تحت عنوان جهاد برای ملت فلسطین در آوریل سال ۱۹۴۸ میلادی منتشر کرد. وی ضمن نهضت کمک رسانی به قضیه ی فلسطین برای آموزش نظامی دواطلب گردید، اما با این حال توفیق رفتن به فلسطین نصیبش نشد.
در سال ۱۹۴۹میلادی به آموزشگاه متوسطه ی احمدی شهر طنطاء، وابسته به دانشگاه ازهر پیوستو از آن جا گواهینامه ی پایان دوره ی متوسطه ی خود را در سال ۱۹۵۴ م به دست آورد.
در دوره ی متوسطه به فعالیت سیاسی و فرهنگی خود ادامه داد و در این زمینه به سرودن شعر و نوشتن مقالات مقالات در روزنامه ها و مجلات مصر از قبیل ” مصر الفتاه”، ” منبر الشروق” و ” المصری” همت گماشت. و در سال ۱۹۵۱م پس از لغو معاهده ی ۱۹۳۶ م دوباره برای آموزش نظامی داوطلب گردید.
در سال ۱۹۵۴ م وارد دانشکده ی ” دارلعلوم ” دانشگاه ازهر شد و از آن جا با اخذ مدرک لیسانس در رشته ی زبان و ادبیات عرب و علوم اسلامی فارغ التحصیل شد. فعالیت های ملی و فرهنگی او در دوران تحصیلات دانشگاهی اش همچنان ادامه یافت. و در ” مقاومت مردمی در منطقه ی کاتنال سوئز، که به هنگام سومین تهاجم به مصر در سال ۱۹۵۶ م صورت پذیرفت، شرکت کرد و مقالات متعددی را در روزنامه ی ” مساء” چاپ مصر و مجله ی ” آداب” چاپ بیروت منتشر ساخت و نخستین کتابش را درباره ی قوم گرایی عربی تألیف کرد. این کتاب در سال ۱۹۵۸ م به چاپ رسید.
پس از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه، تمام وقت و تلاش خود را در خدمت به برنامه ی فکری اش به کار بست و در این راستا به جمع آوری و تحقیق مجموعه کارهای علمی تنی چند از سرشناسان بیداری اسلامی معاصر از جمله ” رفاعه طهطاوی”، ” جمال الدین اسدآبادی”، ” محمد عبده “، ” عبدالرحمن کواکبی”، ” علی مبارک”، ” قاسم امین” و … پرداخت و درباره ی سران نوسازی اسلامی و نیز جریان های فکری اسلامی در طول تاریخ فرهنگ اسلامی از دیر باز تا کنون مطالب ارزنده ای را به رشته ی تحریر در آورد.
همچنین با تعدادی از برنامه ریزان فکری جدید به گفتگو نشت و بسیاری از متون قدیم اسلامی را مورد تحقیق و بررسی قرار داد.
در کنار کارهای فکری اش در سال ۱۹۷۰ موفق شد، با ارائه ی پایان نامه خود درباره ی ” معتزله و مشکل آزادی انسان”، مدرک فوق لیسانس فلسفه ی اسلامی را از دانشکده ی دار العلوم به دست آورد و سپس در سال ۱۹۷۵ م با ارائه پایان نامه ی خود با موضوع ” اسلام و فلسفه ی حکومت” به اخذ درجه ی دکترا در همین رشته نائل گردید.
در بسیاری از سمینارها و کنفرانس های علمی و اسلامی در داخل و خارج از کشورهای عربی و اسلامی از جمله ایران حضور یافت. همچنین در تألیف و تدوین تعدادی از کتاب های فکری_ تخصصی دوره ای و نیز برخی از دایرهالمعارف های سیاسی، فرهنگی و عمومی نظیر، ” دایرهالمعارف سیاسی “، ” دایرهالمعارف فرهنگ و تمدن عربی” ” دایره المعارف علوم سیاسی” و ” دایره المعارف شروق” همکاری و مشارکت داشته است.
نام تعدای از مراکز و مؤسسات علمی، فکری، پژوهشی که وی در آن ها عضویت دارد به ترتیب زیر است:
- شورای عالی امور اسلامی واقع در مصر.
- انجمن جهانی اندیشه ی اسلامی واقع در واشنگتن.
- مرکز تحقیقات فرهنگی فرهنگی واقع در مصر.
- مرکز تحقیقات فرهنگی واقع در مصر.
- مرکز پژوهش های فرهنگی اسلامی_ مؤسسه آل البیت_ واقع در اردن.
محمد عماره، بیش از صد کتاب تألیف و تحقیق کرده است، این ها افزون بر تعداد مطالب و مقالاتی است که وی در مجلات و روزنامه ها منتشر کرده است.
- الاسلام و الفنون الجمیله، دارالشروق، القاهره، ۱۹۹۱م ( ترجمه ی فارسی آن به قلم بنده تحت عنوان اسلام و هنرهای زیبا چاپ و منتشر شده است.)
- الاسلام و الأمن الاجتماعی، دار الشروق، القاهره، ۱۹۹۸م. ( ترجمه ی حاضر)
- هذا إسلامنا خلاصات الأفکار، دار الوفاء، القاهره، ۲۰۰۰ م. ( ترجمه ی فارسی آن به قلم بنده تحت عنوان چکیده های اندیشه ی اسلامی چاپ و منتشر شده است.)
- النص الاسلامی بین الاجتهاد و الجمود و التاریخیه، دارالکفر دمشق، ۲۰۰۰م ( در دست ترجمه).
- الاسلام و السطه الدینیه، المؤسسه العربیه اللدراسات و النشر، بیرئت.
- الاسلام و المستقبل، دالرشاد، قاهره، ۱۹۹۷م.
- معالم المنهج الاسلامی، دارالرشاد، قاهره، ۱۹۸۹م.
- الاسلام و فلسفه الحکم، دارالشروق، قاهره، ۱۹۸۹م.
- الاسلام و حقوق الانسان، دارالشروق، قاهره، ۱۹۸۹م.
- الاسلام بین العمانیه و سلطه الدینیه، دار ثابت، قاهره، ۱۹۸۲م.
- أزمه الفکر الاسلامی و المعاصر، دارالشروق الأوسط، قاهره، ۱۹۹۰ م.
- العز و الفکری وهم أم حقیقه؟ دارالشروق، قاهره، ۱۹۹۷ م.
- الطریق إلی الیقظه الاسلامیه، دار الشروق، قاهره، ۱۹۹۰م.
- العدل الإجتماعی لعمر بن الخطاب، دار الثقافه الجدیده، قاهره، ۱۹۷۸م.
- الفکر الإجتماعی لعی بن أبی طالب، دار الثقافه الجدیده، ۱۹۸۸م ( در دست ترجمه).
- محمد عماره متأهل و دارای دو فرزند به نام های خالد (پزشک) و نهاد ( فوق لیسانس بیوشیمی) است. و هم اکنون زندگی پر فایده ی خود را در شهر قاهره به سر می برد.