کفاره ی سوگند

کفاره ی سوگند

دکتر یوسف قرضاوی/ مترجم:
دکتر احمد نعمتی

 سوال – من بدهکار یک کفاره ی سوگند می باشم که
آن غذا دادن ۱۰ نفر مسکین است. آیا باید به هر مسکین خوراک یک روزش را بدهم یا فقط
یک وعده ی غذا؟ و آیا می توان کفاره ی قسم را به بیشتر از ۱۰نفر و یا کمتر از آن
داد؟

جواب: مطابق آیه ی
شریفه ی قرآن، کفاره ی سوگند عبارت است از اطعام ۱۰ نفر مسکین و این اطعام و غذا
دادن به آنها به یکی از سه صورت زیر حاصل می شود:

۱-عملا” به آنان
دو وعده غذای کامل یعنی ناهار و شام از حد متوسط غذای خانواده ی خود تا میزان سیر
شدن به آنان بدهد، برای مثال یک وعده برنج و گوشت و وعده ی دیگر برنج تنها باشد.

بعضی از دانشمندان می
گویند: دادن یک وعده غذا به هر کدام از آنان کافی است؛ ولی نظر اولی شایسته تر
است.

۲- به هر یک از آن ۱۰
نفر نیم صاع از گندم یا خرما و امثال آن بدهد. این قول گروهی از اصحاب و تابعین
است که ابن کثیر در تفسیرش آنان را نام می برد. ابوحنیفه می گوید: نیم صاع گندم و
یک صاع کامل چیز دیگری، از جنس زکات فطره پرداخت نماید.

ار ابن عباس روایت شده
که برای هر مسکین یک مد گندم همراه با خورش بدهد، و این نظر گروهی از اصحاب و
تابعین است.

مذهب امام شافعی در
کفاره ی سوگند یک مد طعام است، و اشاره ای به خورش نکرده است.

مذهب امام احمد بر این
است که واجب در کفاره سوگند یک مد گندم و یا دو مد از چیزهای دیگر است.

۳-نقدا” قیمت غذا
را به ۱۰ نفر مسکین بپردازد، و این عمل نزد ابوحنیفه و اصحاب او جایز است.

هر یک از این سه روش
برای شخص ممکن باشد، می تواند بدان عمل کند. اگر بنا باشد که یکی از این سه روش
ترجیح داده شود، من روش اولی را که همان اطعام مستقیم به مسکینان است، ترجیح می
دهم؛ زیرا، چنین عملی نزدیک تر به نصوص و الفاظ قرآن است که می فرماید:

(إِطْعَامُ عَشَرَهِ
مَسَاکِینَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِیکُمْ)مائده/۸۹

« کفّاره این گونه
سوگندها عبارت است از : خوراک‌دادن به ده نفر مستمند از غذاهای معمولی و متوسّطی
که به خانواده خود می‌دهید»

و باید دادن خوراک با
همان تعدادی که قرآن تصریح نموده بعنی ده نفر بینوا باشد؛ لذا نباید خوراک ده نفر
و یا قیمت آن را به یک نفر مسکین داد که چنین عملی با نصوص قرآن منافات دارد، اگر
چه ابوحنیفه آنرا جایز شمرده است.

به نظر من چنین می رسد
–والله اعلم- که شارع مقدس، راجع به کفارات، در کثرت تعداد مسکینان که گاه در بعضی
کفارات به شصت مسکین می رسد، فلسفه و حکمتی را در نظر دارد؛ بنابراین، اعطای خوراک
واجب به یکی از ۱۰ نفر و یا یکی از شصت نفر مخل چنان فلسفه و حکمت است. و اگر در
شهر و دیار خود جز کمتر از ۱۰ نفر نبودند، در این موقع بنا به ضرورت و به جهت رفع
مشقت، دادن کفاره ی سوگند به کمتر از ۱۰ نفر نیز به صورت تکراری جایز می باشد.

______________________

دیدگاههای فقهی معاصر

نویسنده :یوسف قرضاوی

مترجم: احمد نعمتی

انتشارات: نشر
احسان/۱۳۸۰