محمد مرسی، آزاد مردی در زندان دموکراسی!
محمد مرسی، آزاد مردی در زندان دموکراسی!
نگارنده: عبدالقدیر صالحی
این روز ها تصویر مردی با وقار از سرزمین پیامبران و مهد تمدن و دیار موسی و فرعون، مصر باستان، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را به خود اختصاص داده است. تیتر درشت رسانه های چاپی وتصویری در جهان حکایت از مردی میکند که « سکولاریزم نظامی » با چنگ و دندان حق مسلم ملت اش را سلب و مرد منتخب مردم را راهی زندان های میله طلایی دموکراسی کرده است!
این مرد محمد مرسی است که در بیستم اگست ۱۹۵۱در یک خانواده‌ای فقیر و زراعت پیشه از ولایت الشرقیه مصر دیده به جهان گشود. او فرزند بزرگ خانواده و دارای سه برادر و دو خواهر است.
مرسی تعلیمات ابتدائی را با موفقیت سپری و برای ادامه درس در دانشگاه رهسپار قاهره شد، طبق آمارهای گرفته شده مرسی باسواد ترین رئیس جمهوری دنیا می‌باشد. او در تدریس واداره دست بالای دارد؛ مدرک لیسانس و فوق لیسانس مهندسی فلزات (متالورژی) را از دانشگاه قاهره در ۱۹۷۸ و دکترا و فوق دکتری محافظت از موتورهای فضاپیما را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی گرفت او تجربه زیادی در تدریس و مدیریت دارد و به صفت استاد همکار در دانشکده ریاضیات دانشگاه قاهره، استاد همکار در دانشگاه جنوب کالیفرنیا و استاد همکاردر دانشگاه کالیفرنیا آمریکا بین سال های ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۵مسائل علمی و تدریس در دانشگاه های معتبر را تجربه کرده است. او از سال ۱۹۸۵ تا ۲۰۱۰ استاد و رییس دانشکده ریاضیات دانشگاه الزقازیق و عضو کمیته تحصیلی این دانشگاه نیز بوده است.
مرسی در تمام میادین علمی و سیاسی به آدم سخت کوش مشهور است. در ابتدا وارد کارهای علمی شد و همچنین در مبارزات سیاسی جوهر خود را نشان داده است. او دارای تحقیقات تخصصی در زمینه های صنعت و در زمینه تولید بر روی زمین های صنعتی بزرگ در مصر، و دارای ده ها پژوهش درباره فلزهای سطحی است.
تشکیل خانواده:
دکتو مرسی در نومبر ۱۹۷۸ با نجلاء محمود از دواج و از آن صاحب پنج فرزند شد به نام های احمد، شیماء ، اسامه، عمر، و عبد الله شد و از دخترش شیماء سه نوه نیز در آغوش دارد.
بزرگترین فرزندش دکتور أحمد مرسى، متخصص جراحی عمومی و یگانه دخترش شیماء لیسانس علوم تجربی است که با دکتور عبد الرحمن فهمى، استاد دانشکده ای طب دانشگاه زقازیق، ازدواج کرده است. و سومین فرزند دکتور مرسی اسامه لیسانس حقوق و دارای دفتر خدمات حقوقی می باشد. عمر چهارمین فرزدندش سال اخیر تحصیلات خویش را در دانشکده تجارت سپری می کند. اما عبد الله، پنجمین و آخرین فرزند دکتور مرسی دانش آموز صنف دوازدهم مکتب است.
مرسی و سیاست
شواهد نشان می دهد که دکتور مرسی در عرصه های سیاسی و اجتماعی حضور پررنگی داشته از همین رهگذر نخست بحیث عضو کمیته ضد اسراییل شهر الشرقیه انتخاب شد، همچنین به عنوان عضو کنفرانس بین المللی احزاب و نیروهای سیاسی و اتحادیه صنفی، و عضو مؤسس کمیته مقاومت در برابر پروژه اسراییلی در مصر بود. و تاریخ آغاز فعالیت‌های سیاسی مرسی به سال ۲۰۰۰ میلادی بازمی‌گردد که طی آن وارد کارزار انتخابات پارلمانی مصر از ولایت الشرقیه شد و توانست با فاصله بسیار از دیگر نامزدها وارد پارلمان شود و این موفقیت تا حدود بسیار زیادی مدیون سخن‌وری و توانایی گفتاریش بود.
موفقیت چشمگیر مرسی در جذب آرا موجب شد تا دفتر ارشاد جماعت اخوان المسلمون وی را به حیث نمایندهی گروه اخوان در پارلمان انتخاب کند که ۱۷ نماینده را در برمی‌گرفت و همین عاملی شد تا وی بیش از پیش به اعضای دفتر ارشاد جماعت نزدیک شود، به ویژه آنکه جماعت دریافته بود که توانایی بسیار مرسی در قانع کردن طرف مقابل می‌تواند، سپری در برابر تجاوز‌های رژیم مبارک علیه اخوان المسلمون به وجود آورد. روابط تنگاتنگ مرسی با دفتر ارشاد عاملی شد تا وی مسؤولیت تبلیغات و اطلاع رسانی دفتر ارشاد در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ را برعهده گیرد و به این ترتیب تمام فعالیت‌ها و امور تبلیغاتی جماعت به وی سپرده شد. در طول عملکردش در مجلس از فعال ترین اعضای مجلس بود تا جایی که به عنوان بهترین نماینده پارلمانی بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ در سطح جهان انتخاب شد.
مرسی و پخته شدن در کوره حوادث:
نا گفته نماند که مرسی بار ها به خاطر مخالفت با سیاست های رژیم مبارک و دفاع از حق به زندان رفته و در کوره های حوادث پخته شده است. نخستین بار در صبح ۱۸ می ۲۰۰۶ م، محمد مرسی به همراه ۵۰۰ تن از اعضای اخوان در جلو دادگاه شمال قاهره دستگیر شدند. و او را به ۷ ماه زندان محکوم کردند.
همچنین او در صبح روز جمعه خشم ۲۸ جولای ۲۰۱۱ در زمان خیزش های بهار عربی به همراه تعداد زیادی از رهبران اخوان المسلمین در سطح ولایت، برای جلوگیری از مشارکتشان در جمعه خشم، بازداشت شدند. پس از باز کردن درهای زندان و فرار زندانیان مرسی از فرار خودداری کرد. او به کانال های ماهواره ای و خبرگزاری ها تماس گرفت و از مقامات قضایی خواست به زندان بیایند تا دلیل دستگیریش را مشخص کنند، و آیا از لحاظ قانونی او گناهکار بوده است یا نه؟
حوادث و زنداندان رفتن ها تنها شامل خود دکتر مرسی نبود ه بلکه این ظلم دامنگیر خانواده اش نیز بوده است. در زمانی که مرسی نامزد انتخاباتی مجلس در سال ۲۰۰۰ شد پسرش را دستگیر کردند و در زمانیکه نماینده مجلس بود سه بار دیگر پسرش را بازداشت کردند و حتی بعد از نمایندگی وی در مجلس، این کار ادامه داشت. و اکنون سومین بار است که به دست دشمنان آزادی زندانی می شود.
مرسی و ریاست حزب آزادی و عدالت:
وفاداری بی‌مثال سازمانی، حفظ اسرار جماعت، و قدرت بیان رسای او که طرف مقابل را به سرعت شیفته خود می‌سازد، موجب شد تا با پیوستن به جماعت در سال ۱۹۸۵ پله‌های ترقی و پیشرفت را طی کند. مرسی در زمان حاکمیت مبارک بارها با دستگاه‌های امنیتی مصر و شورای عالی نظامی حاکم بر مصر پس از انقلاب ۲۵ جولای مذاکره و گفتگو کرد و در تمام آنها توانست طرف مقابل را قانع کند، به همین دلیل جماعت، پس از مطرح شدن احتمال رد صلاحیت خیرت الشاطر، وی را نامزد ذخیره معرفی کرد، با تأسیس حزب “آزادی و عدالت” نخستین حزب سیاسی جماعت اخوان المسلمون، مجلس شورای جماعت “مرسی” را به ریاست آن انتخاب کرد.
شاید در همین راستا بود که مرسی به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری مصر از سوی اخوان المسلمون معرفی شد تا شاید همچون ۱۲ سال پیش که موجب پای گذاشتن حرکت اسلامی به پارلمان مصر شد، این‌بار نخستین عضو این حرکت باشد که به ریاست جمهوری مصر برسد.
مرسی و قضیه فلسطین:
محمد مرسی با اشاره به اینکه قضیه فلسطین، قضیه‌‌ای محوری برای رئیس جمهور آینده مصر خواهد بود، تاکید کرد که در هیچ شرایطی نه به اسرائیل سفر میکند و نه از مقام اسرائیلی در مصر استقبال میکند. از دید وی قضیه فلسطین یکی از مهمترین قضایایی است که رئیس جمهوری آینده مصر باید بر آن تمرکز کند. وی درباره پیمان “کمپ دیوید” معتقد است که هیچ‌گاه دست اسرائیل را در زیر پاگذاشتن بندها و مواد این توافقنامه باز نخواهد گذاشت.
مرسی تاکید میکند که پس از تبدیل شدن این توافقنامه به پیمان تسلیم مصر و خفت و خواری مردم این کشور، وی در اجرای بندهای آن به گونه‌ای تجدید نظر خواهد کرد که بندها دقیق و آنگونه که در این پیمان ذکر شده به اجرا درآیند.
نگاه مرسی به اسرائیل
وی همچنین با سفر به سرزمین‌های اشغالی در هر شرایطی در آینده چه رئیس جمهور باشد چه نباشد، مخالفت کرد و در همین راستا تاکید میکند که با دعوت از هر مقام مسئول اسرائیلی به مصر به شدت مخالف است.
محمد مرسی اقدامات اسرائیل در تهدید مرزها و کشتن نظامیان مصری و تهدید مداوم مصر به جنگ را رد و تاکید کرد که ما اصلا نمی‌توانیم بپذیریم ملتی ۵ میلیون نفری ملتی ۹۵ میلیونی را تهدید کند. وی با تاکید بر اینکه سینا خط قرمز ما در برابر هر غیر مصری است، درباره گذرگاه رفح گفت که این گذرگاه در همه وقت در برابر فلسطینیان باز خواهد بود.
مرسی و رابطه با آمریکا
محمد مرسی در انتخابات ریاست جمهوری در عرصه سیاست خارجی تاکید کرده بود که منافع ملت مصر را در نظر بگیرد و هیچ‌گاه از سیاست‌هایی تبعیت نکند که وابستگی و دنباله‌روی مصر از کشورهای بیگانه را به دنبال داشته باشد و این موضوع را به شکلی ویژه در روابط آینده مصر با آمریکا مد نظر قرار خواهد داد.
شاید هم به نظر بعضی از تحلیل گران ایستاده شدن در کنار قضیه فلسطین، نگاه خصمانه به اسرائیل و تجدید نظر در رابطه به پیمان ذلت بار «دیوید» با اسرائیل و تاکید کردن بر سر منافع مصر در روابط خارجی بخصوص با آمریکا از عمده ترین اشتباهات مرسی بوده که غرب و اسرائیل را برآن داشته که بیشرمانه ترین سناریو و درامه را با سکولار ها و دست پروردگان خویش در داخل ارتش به راه اندازند و به هر قیمتی شده مرسی را قبل از این که حکومت داری اش مانند رجب طیب اردغان در ترکیه به یک الگو و نمونه در منطقه تبدیل شود، و افکار عمومی جهان عرب را متوجه آزادی و رفاهی بسازد که در دو تجربه ای ترکی و مصری، مردم با تصمیم مستقیم خود بدان دست یافتند و این سبب شودکه ملت ها در شبه جزیره عربستان و کشور های خلیج نیز برای سرنگونی حکومت های موروثی و حاکمان خودکامه و دست نشاندگان امریکا اقدام کنند و پروژه های دراز مدت آمریکا و اسرائیل در منطقه به چالش کشیده شود.
یکی از عواملی که همواره در ارتباط میان مردم و سیاستمداران تأثیرگذار است و جهت قضاوت مردم را در خصوص عملکرد این سیاستمداران مشخص میکند پایبندی آنها به اخلاق و رفتارهای اخلاقی است؛ اما شاید در دنیای پرهیاهوی فعلی به ندرت بتوان سیاستمدارانی را پیدا کرد که اخلاق‌گرا باشند و به ارزش‌های اخلاقی در زمانی که در مسند قدرت هستند پایبند باشند.
دست آورد های یکسال حکومت مرسی:
محمد مرسی در مدت کوتاه حکومت خود نشان داد که از معدود سیاستمدارانی در جهان عرب و خاورمیانه است که اخلاق سرشت اوست. برای اثبات این ادعا میتوان به رفتارهایی از وی استناد کرد که نه تنها در تاریخ معاصر مصر بلکه در دنیا کمتر سیاستمداری در زمان قدرت به آن پایبند بوده است، و به جرأت میتوان گفت در آینده نیز کمتر همتایی میتوان برای او یافت. محمد مرسی در حالی به مقام ریاست‌جمهوری برگزیده شد که مصر، چه از بعد سیاسی و چه از بعد اقتصادی با آثار شوم استبداد طولانی حاکم در دوران گذشته دست و پنجه نرم می‌کرد. مصر، سه دهه حکومت حسنی مبارک را تحمل کرده بود. در حالی که قبل از این نیز به مدت سه دهه استبداد نظامیانی مثل سادات و جمال عبدالناصر را تجربه کرده بود. انحصار تاریخی سیاست و اقتصاد در مصر، از این کشور، جامعه‌ای وابسته و آبستن خشونت ساخته بود. اکثر ثروت مصر در زمان مبارک در انحصار عده‌ی خاصی قرار داشت و بخش اعظم این ثروت متعلق به مبارک و فرزندان و نزدیکان او بود که به خارج از مصر منتقل شد. علاوه بر این۴۰درصد اقتصاد مصر در دست نظامیان قرار داشت. این فساد اقتصادی، کشور مصر را به سرزمینی بدهکار تبدیل کرده بود که در همه‌ی ابعاد اقتصادی دچار مشکل بود. از بعد سیاسی نیز سی سال حکمیت حالت فوق العاده، که شبیه حکومت نظامی بود، هر گونه فعالیت و تعامل سیاسی را در میان گروه‌های مصر به تعطیلی کشانده بود. محمد مرسی و سایر همکارانش نیز سال‌ها زندانی بودن را در زندان‌های حسنی مبارک، تجربه کرده بودند. آنها در کنار دیگر اسلام‌گرایان و آزادی‌خواهان برای سه دهه از حقوق اساسی خود که همان آزادی سیاسی و حق حضور در انتخابات بود محروم شده بود.
این‌ها بخش کوچکی از مشکلات مصر در زمان وقوع انقلاب و بهار عربی در این کشور بود و در همین شرایط دشوار بود که که محمد مرسی به عنوان اولین رئیس‌جمهور غیر‌نظامی تاریخ مصر و جهان عرب برگزیده شد. مشکلات محمد مرسی بعد از انتخاب به عنوان رئیس‌جمهوری کمتر از دوران گذشته نبود؛ زیرا کشورهای عربی و غربی که مخالف پیروزی او علیه احمد شفیق رقیب وی در انتخابات ریاست‌جمهوری بودند و می‌خواستند عناصر رژیم مبارک را در صحنه‌ی سیاسی و اداری مصر حفظ کنند، جنگ مالی و رسانه‌ای شدیدی را با حمایت از مخالفان او و با هدف ناکارآمد کردن دولت جدید و نوپایی اسلام‌گرا آغاز کردند. نافرمانی مدنی، ایجاد گروه‌های شورش، حمایت مالی از گروه‌های مخالف، تشویق به تحریم در مشارکت طرح‌های ملی و تلاش برای نا کام کردن طرح‌های اقتصادی از جمله اقداماتی بود که در مصر بعد از انقلاب با حمایت برخی از کشورهای عربی و غربی صورت می‌گرفت.
محمد مرسی بعد از رسیدن به قدرت در قبال بحران‌های داخلی و خارجی روش اخلاق سیاسی را بکار گرفت:
- در عرصه‌ی خارجی وی با سفر به کشورهای مخالف عربی، سعی خود را در اعتماد سازی و ایجاد رابطه حسنه میان این کشورها و مصر بکار گرفت و حتی از دخالت‌ها و حمایت‌های مالی مستمر آنها از مخالفان خود در مصر چشم پوشی کرد.
- توسعه‌ی روابط بین المللی را با همه‌ی کشورهای مهم دنیا در دستور کار خود قرار داد و با حمایت از مردم غزه در مقابل حمله اسراییل به خواست تاریخی مردم مصر در حمایت از مردم فلسطین جامه‌ی عمل پوشاند.
- ارتقاء چهره‌ی بین المللی مصر از یک کشور وابسته به یک کشور مستقل کاری بود که محمد مرسی در طول یکسال زمامداری خود با جدیت دنبال نمود.
- در عرصه‌ی اقتصادی محمد مرسی و تیم وی طرح ۸ساله‌ای را برای تحول در اقتصاد مصر ارایه کردند که طی این طرح در طول ۸سال با اصلاح زیر ساخت‌های این کشور، مصر به یکی از قدرت‌های اقتصادی منطقه تبدیل می‌شد و اقتصاد این کشور را به سطح اقتصادی کشوری مثل ترکیه می‌رساند.
- خودکفایی۷۰درصدی در تولید گندم برای کشوری که وابستگی شدید به واردات گندم داشت در طول یکسال و برنامه‌ریزی برای رساندن درآمد مصر از محل کل کانال سویز از ۳میلیارد دلار در سال به ۱۰۰میلیارد دلار در طول هشت سال از جمله برنامه‌های اقتصادی محمد مرسی برای استقلال اقتصادی مصر و ایجاد یک اقتصاد ملی قدرتمند در این کشور بود.
- در عرصه‌ی سیاست داخلی نیز محمد مرسی با اعطای آزادی به تمامی گروه‌ها و احزاب سیاسی و آزادی رسانه‌ای، آزادی مطبوعات، آزادی تجمعات به همه‌ی گروه‌ها، این کشور را به آزادترین کشور جهان عرب تبدیل نمود. آزادی رسانه‌ای در مصر در دوران محمد مرسی به حدی بود که نه فقط رسانه‌های مستقل بلکه رسانه‌ی ملی این کشور آزادانه به انتقاد از سیاست‌های وی می‌پرداختند.
- هنگامی که وی به‌واسطه کودتای دولت نظامی سرنگون شد مهمترین درخواست او از نظامیان این بود که در کشمکش سیاسی برای کسب قدرت، خون هیچ مصری چه از مخالفان و چه از موافقان نباید ریخته شود؛ چرا که وی در قبال اعتراض مخالفان خود، در طول یکسال زمامداریش، خونی از آنها را نریخت؛ اما مخالفان وی بعد از کودتا علیه او در کمتر ازدو خون بیش از ۵۰۰۰ نفر را ریخته و زیاد تر از ۱۵۰۰۰ نفر را زخمی و صدها انسان را به زندان انداختند.
- محمد مرسی در قبال حسنی مبارک، که او و هم‌فکرانش را برای سال‌ها زندانی و شکنجه کرده بود رویکردی اخلاقی و قانونی در پیش گرفت و بدون روی آوری به روش انتقام‌گیری او را به قانون سپرد.
- از نظر شخصیتی محمد مرسی کسی بود که فرزند او برای کسب امرار معاش برای دیگران کار می‌کرد و استفاده از خدمات دولتی را برای امور شخصی خانواده‌ی خود، ممنوع کرد و تنها رئیس‌جمهور جهان عرب بود که به اشتباهات خود اعتراف کرد.
این‌ها تنها گوشه‌ای از خصوصیات محمد مرسی بود که وی را از سایر رهبران عرب متمایز می‌سازد. خصوصیتی که شاید بعد از این نیز ممکن است در هیچ رهبری از جهان عرب شاهد نباشیم. در حالی که غالب رهبران عرب برای دهه‌ها حکومت در کشور خود فساد فراوانی را به بار آورده بودند و در همان حال طلب‌کار ملت خود بودند، محمد مرسی این رویکرد تحول آفرین را تنها در طول یکسال در جامعه‌ی مصر نهادینه کرد. شیوه‌ی محمد مرسی در مدیریت جامعه و زمامداری در میان سایر رهبران عرب تاریخی و منحصر به فرد محسوب می‌شود.
