چیزهایی که درباره ختنه پسران نمی دانید

یکی از دغدغه‌هایی که در نخستین هفته‌های تولد نوزاد پسر، خانواده‌ را به خود درگیر می‌کند ختنه کردن است. سوال‌های بسیاری ذهن این خانواده‌ها را به خود مشغول می‌کند. خوشبختانه در کشور اسلامی ما ختنه برای تمامی پسران انجام می‌شود با این وجود بسیاری از خانواده‌ها درست در بزنگاهی که باید نوزادشان را برای ختنه آماده کنند با چرایی‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند ، چه زمانی برای ختنه پسرم اقدام کنم؟ کدام پزشک تبحر بیشتری دارد؟ چقدر احتمال بروز خطا در ختنه توسط پزشک وجود دارد؟ مبادا پسرم آسیب ببیند؟ این پرسش‌ها در کنار ترسی که در برخی از خانواده‌ها به دلیل ناآگاهی از ضرورت ختنه‌کردن وجود دارد، موجب می‌شود ختنه در زمانی که باید و شاید اتفاق نیفتد و والدین در سنین بالاتر برای ختنه فرزندشان اقدام کنند. این در حالی است که تاخیر در ختنه فرزندان پسر یا ختنه نکردن آنها می‌تواند عوارض و اختلال‌هایی را برای‌شان به دنبال داشته باشد.

در همین رابطه دکتر علی‌اصغر حلیمی، متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توضیح می‌دهد تا نگرانی‌های والدین برطرف شود و با آگاهی اقدام به این کار کنند.

از ختنه بیشتر بدانید
ختنه عملی است که در آن پوست اضافه سر آلت تناسلی برداشته می‌شود و با وجود آنکه در کشور ما اعتقادات و توصیه‌های مذهبی عامل اصلی انجام آن بوده، اما امروزه از ختنه به‌عنوان یک جراحی علمی یاد می‌شود و حتی در بسیاری از کشورها با وجود آنکه از نظر مذهبی نیازی به این کار نیست اما آن را انجام می‌دهند و مثلا در آمریکا ۸۰ درصد نوزادان پسر ختنه می‌شوند و در ایران نیز حدود ۹۵ درصد از پسران ختنه می‌شوند.

ضرورت ختنه پسران
کودکانی که ختنه می‌شوند احتمال عفونت ادراری در آنها نسبت به کودکانی که ختنه نمی‌شوند ۱۵ برابر کمتر است. تحقیقات نشان داده که با انجام ختنه احتمال ابتلا به سرطان آلت تناسلی در سنین بالا به مراتب کمتر می‌شود. ضمن آنکه این جراحی ساده و سرپایی احتمال انتقال عفونت‌هایی که بعد از ازدواج ممکن است از طریق رابطه زناشویی ایجاد شود را کاهش می‌دهد. همچنین احتمال انتقال عفونت ایدز نیز به این ترتیب کمتر می‌شود بنابراین باتوجه به اینکه عفونت ادراری در کودکان زیر ۶ ماه بیشتر است، توصیه می‌شود ختنه در سنین پایین انجام شود.

کدام روش را انتخاب کنیم؟
2 روش برای ختنه وجود دارد؛ یکی روش جراحی و دیگری حلقه‌ که البته هر کدام از اینها عوارض مخصوص خود را دارند. بنابراین افرادی که این کار را انجام می‌دهند باید میزان مهارت خود را در مورد انجام هرکدام از روش‌ها بدانند و یک روش را انتخاب کنند. در روش جراحی، پزشک ابتدا در پوست جلوی آلت تناسلی شکاف کوچکی ایجاد می‌کند، بعد پوست را به عقب می‌کشد و با حفظ ۲ میلی‌متر پوست اضافی بخیه می‌شود. در روش حلقه، به کمک یک حلقه پوست مانند بندناف خشک شده و بعد از چند روز می‌افتد.

عوارض هر روش چیست؟
یکی از عوارضی که در مورد ختنه می‌توان به آن اشاره کرد خونریزی است که در روش جراحی بیشتر اتفاق می‌افتد. گاهی ممکن است در زمان ختنه با بی‌احتیاطی بخشی از سر آلت نیز بریده شود که این نیز در روش اول بیشتر دیده می‌شود. گاهی نیز ممکن است چسبندگی‌های بعد از عمل اتفاق بیفتد و کودک را از لحاظ ادرار دچار مشکل کند. در روش حلقه نیز ممکن است پوست به اندازه کافی برداشته نشود یا برعکس به مقدار زیاد برداشته شود یا با جابه‌جا شدن حلقه در ادرار کودک فشار ایجاد شود.

بیهوشی یا بی‌حسی!
با اینکه هر ۲ روش جراحی و حلقه با بیهوشی عمومی و بی‌حسی موضعی انجام می‌شوند ولی بهترین حالت این است که بیهوشی عمومی اتفاق بیفتد زیرا در این حالت کودک آرام خوابیده و پزشک به‌راحتی و با تمرکز می‌تواند کارش را انجام دهد.
در بی‌حسی ممکن است کودک بترسد، گریه کند، حرکت کند، اضطراب داشته باشد و علاوه بر تاثیر روانی بد، درنتیجه عمل نیز ممکن است اختلال ایجاد کند. به طور کلی برای کودکان کمتر از ۲ ماه معمولا از بی‌حسی استفاده می‌شود و برای کودکان بالای ۶ ماه می‌توان روش بیهوشی را انتخاب کرد.

زمان مناسب برای ختنه
در مورد زمان مناسب برای ختنه کودک اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. برخی اورولوژیست‌ها و جراحان عمومی و اطفال معتقدند که این کار باید بعد از ۲ سالگی انجام شود اما متخصصان اطفال، هفته‌های اول تولد را مناسب می‌دانند. میان برخی متخصصان اطفال نیز این دیدگاه مطرح است که بهتر است ختنه را بعد از۳۰ روز‌گی کودک انجام داد. اما آنچه اهمیت دارد این است که بهتر است ختنه تا قبل از ۱۸ ماهگی انجام شود زیرا احتمال عفونت ادرار در این زمان زیاد است و در صورتی که ختنه انجام نشود، این احتمال بالاتر هم می‌رود.

عارضه‌ای که قابل درمان است
یکی از عمده خطراتی که در عمل‌های غیرحرفه‌ای ختنه به وجود می‌آید، بسته‌شدن کامل مجاری ادراری است که معمولا درنتیجه استفاده از بخیه‌های بسیار درشت ایجاد می‌شود. در صورتی که مجاری ادراری پس از عمل جراحی ختنه تنگ‌تر شود، علائم آن معمولا به صورت درد شدید در مثانه بروز پیدا می‌کند؛ اما در صورت مسدود شدن، عوارض در همان ۲۴ ساعت اول بروز می‌کند بنابراین تا ۲ هفته بعد از ختنه باید بررسی شود که تنگی مجرا اتفاق افتاده یا نه. در صورت ایجاد تنگی، پمادی تجویز می‌شود و بعد از مدتی پزشک با وسیله‌ای امتحان می‌کند که مجرا باز شده یا نه. اگر این درمان موثر نباشد، باید متخصص اورولوژی کودک را معاینه کرده و اقدام به درمان کند. اما به طور کلی معمولا بعد از یک هفته مشکلی وجود ندارد و بهبود انجام می‌شود.

کار را به کاردان بسپارید
خوب است بدانید که ختنه را باید فردی انجام دهد که تبحر دارد و اگر توسط یک غیرمتخصص انجام شود عوارض زیادی به دنبال خواهد داشت؛ ازجمله عوارضی که می‌توان به آن اشاره کرد استفاده بیش از حد داروی بیهوشی است که می‌تواند باعث ایجاد شوک و تشنج در کودک شود و از آنجا که این قبیل کارها ممکن است در فضایی دور از امکانات بهداشتی انجام شوند، در صورت دسترسی نداشتن به بیمارستان ممکن است جان کودک به خطر بیفتد.

چه زمان باید عجله کرد؟
در مورد برخی از کودکان به هیچ عنوان نباید تعلل کرد و باید خیلی زود ختنه را انجام داد. کودکانی که به شکل مادرزادی بزرگی کلیه دارند یا برگشت ادرار از مثانه به کلیه در آنها وجود دارد ازجمله این افراد هستند زیرا از آنجا که احتمال عفونت در این کودکان زیاد است توصیه می‌شود هرچه زودتر ختنه انجام دهند.

چه زمان ختنه نباید انجام شود؟
همانقدر که انجام ختنه در پسربچه‌ها به‌شدت توصیه می‌شود، برخی اوقات هم ختنه نباید انجام شود. اگر نوزاد آلت کوچکی داشته باشد یا سوراخ سر آلت نابجا باشد که به اصطلاح به آن هیپوسپادیاس می‌گویند یا اگر نوزاد انحراف آلت تناسلی داشته باشد، نباید ختنه انجام شود. دقیقا به همین دلیل است که توصیه می‌شود نوزاد بلافاصله ختنه نشود و حداقل یک بار بعد از ادرار و معاینه دقیق توسط پزشک این عمل انجام شود.

بعد از ختنه باید بدانید
آلت تناسلی کودک بعد از ختنه قرمز و متورم می‌شود و تا ۲۴ ساعت هم ممکن است خونریزی داشته باشد به همین دلیل باید پوشک نوزاد را به محض کثیف شدن تعویض کنید، ناحیه مورد نظر را هر روز با آب شست‌وشو دهید و از یک پماد آنتی‌بیوتیک به مدت ۳ تا ۴ روز استفاده کنید. باید محل ختنه با گاز تمیز پوشیده شود، اما این گاز نباید به محل ختنه بچسبد چون می‌تواند تنگی و عوارض دیگری ایجاد کند. حواس‌تان باشد که تا بهبود کامل نوزاد او را حمام نبرده و از صابون، پودر یا لوسیون برایش استفاده نکنید. اگر خونریزی یا ترشحات از آلت تناسلی ادامه پیدا کرد، سر آلت تناسلی آبی یا سیاه شد و جریان ادرار کاهش پیدا کرد حتما باید با پزشک خود تماس بگیرید.

گردآوری: گروه سلامت سیمرغ