مهمانی رمضان در راه است، برای استقبال آماده شوید

مهمانی رمضان در راه است، برای استقبال آماده شوید

نویسنده: عبدالرحمن عزام

پیش درآمد

با فرارسیدنِ ماهِ شعبان، موسمی میمون و ایامی فرخنده را به کامِ سعادت خواهیم کشید. خجسته ‏گی این آوان، از آنجایی است که هر یک از مسلمانان در تجارتی پرسود و معامله ای سودمند با خداوندگار خویش قرار می گیرند تا با دراز نمودن دست به آستان اوتعالی، از بار گناه خویش بکاهند و بر پله‏ ی نیکوکاری ها و کردارهای پسندیده ‏‏ی خویش، بیفزایند.

براستی، شعبان ماه آمادگی و بسیج استعداد و توان برای پیشوازی از ماهِ پرمیمنتِ رمضان است که مسلمانانِ نیکوکار با گذرِ موفقانه از آن، با دستانی مملو از عطر عبادت و گلِ بندگی، به پیشبازِ این میهمان نورسیده (ماه رحمت و بخشش و آزادگی) می روند تا با حضوری فعال، دستاوردها و ره‏آوردهای آن را به آغوش گرمِ اطاعت کشند.

شعبان و در پی، رمضان با همه فضیلت‏ها و برکت‏های خویش به سوی ما می آیند؛ اما، امتی بیدار و سرسپردگانی هوش‏دار می طلبد تا با آمادگی کامل، از این فرصتِ دست یافته، استفاده ای شایان و بهره ای بهینه ببرند و لحظه ای از آن را به غفلت و دمی از آن را به کسالت سر نکنند.

با این فراز، در این مقال برآنیم تا پاره ای از فضیلت‏ها و برتری های ماهِ شعبان را بر شمرده و برخی موارد لازم برای آمادگی رمضان را بیان داریم.

گوش‏زد

دنیا، برای انسان میدان امتحان و صحنه‏ ی آزمایش است. کسی از این عرصه پیروز به در می آید که فرصت را غنیمت شمارد و از آن برای خویش، استفاده نماید و ناکام نیز کسی خواهد بود که فرصت را از دست داده و نتواند از آن به نیکویی بهره ببرد.

اما، در این میان و درین میدانِ امتحان که پهنای آن به درازای عمر و به وسعت زندگی انسان است؛ راه کامیابی و مسیر ظفرمندی، بر پیروی از پیامبر  و رهروی بر مسیر او، گذاشته شده است، « قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ / بگو: اگر خدا را دوست می دارید، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشاید، و خداوند آمرزنده مهربان است». [آل عمران:۳۱]. به درستی آیه متوجه مان می سازد که رضایت و بخششِ الله متعال،  وابسته به اطاعت و فرمان‏پذیری از پیامبر است؛ لذا عبادتی در نزد خداوند متعال دارای ثواب و پاداش خواهد بود که برگرفته از روش پیامبر و موافق با سنت او، باشد. و هر آنچه مخالف و در تضادِ با سنتش باشد، اگر چه صورتی عبادت‏گونه داشته باشد، ضلالتی بیش نخواهد بود. و پیش از پذیرفته شدن، بر روی کارگزار خویش زده خواهد شد. «من عمل عملاً لیس علیه أمرنا فهو ردّ /  آنکه عملی را انجام دهد که کار مان بر آن مبتنی نیست، پس آن مردود است» [متفق علیه].

برماست که با توجه به سنت های پیامبر، درین برهه از زمان که همه جا را بدعت و خرافات فرا گرفته است، خود را در سیرت و صورت با رسول گرامی اسلام، وفق دهیم تا باشد به کمال سعادت نایل آییم. لذا درماه شعبان نیز باید از هر بدعتی گریزان بوده و با تمسک به سنت های پیامبر اسلام به زندگی خویش سر و سامان بخشیم.

پیامبر در آستانه ی فرارسی رمضان

پیامبر صلی الله علیه وسلم، در ماه شعبان به کثرت روزه می گرفتند. اسامه بن زید رضی الله عنهما می گوید: گفتم: ای رسول خدا در هیچ ماهی مثل ماه شعبان شما را ندیده ام که روزه بگیرید؟ پیامبر صلی الله علی و سلم، فرمودند: «ذلک شهر یغفل الناس عنه بین رجب و رمضان، و هو شهر ترفع فیه الأعمال إلی رب العالمین، فأحب أن یرفع عملی وأنا صائم / این ماه، ماهی است که مردم از آن غافل هستند، میان ماه رجب و رمضان قرار دارد، ماهی است اعمال انسان ها به طرف خداوند می روند، پس دوست دارم در حالی که روزه هستم اعمال به طرف خداوند عروج کند». [۱].

در روایتی دیگر از عایشه رضی الله عنها روایت شده است که می گوید: «پیامبر صلى الله علیه وسلم به صورتی پشت سر هم طوری روزه می گرفت که می گفتیم هیچ وقت افطار نمی کند و همیشه روزه است، و بعضی اوقات هم افطار می کرد و می گفتیم هیچ وقت روزه نمی گیرد، و پیامبر صلى الله علیه وسلم را ندیده ایم که یک ماه کامل پشت سر هم روزه بگیرد به جز ماه رمضان، و در ماه شعبان بیشتر از همه ماه های دیگر روزه می گرفت»[۲].

ابوسلمه هم روایت می کند که حضرت عایشه رضی الله عنها، گفته است: «پیامبر صلى الله علیه وسلم هیچ ماهی به اندازه ماه شعبان روزه نگرفته است، ماه شعبان را بصورت کامل روزه می گرفت…» [متفق علیه].

عبدالله بن ابی قیس روایت می کند که از حضرت عایشه رضی الله عنها، شنیده است: «محبو ب ترین و پسندیده ترین ماه نزد پیامبر صلى الله علیه وسلم که آن را روزه بگیرد ماه شعبان بود و آن را به رمضان وصل می کرد». [۳]

أم سلمه رضی الله عنها می گوید: «هرگز پیامبر صلى الله علیه وسلم را ندیده ام دو ماه پشت سر هم روزه بگیرد به جز ماه شعبان و رمضان [۴]

هدف عمده از روزه‏ی شعبان

امام ابن قیم رحمه الله بر این نظر است که در روزه گرفتن پیامبر در ماه شعبان، سه حکمت وجود دارد:

۱- عادت شان بر این بود که در ماه سه روز روزه می گرفت، گاهی که در چند ماه روزه گرفته نمی توانست مجموع آن را در شعبان روزه می گرفت تا اینکه قبل از رمضان آن را جبران کند.

۲- برای تعظیم رمضان، شعبان را روزه می گرفت. مانند نمازهای سنت قبل از فرض.

۳- چون در شعبان اعمال به نزد خداوند برده می شود، پیامبر صلی الله علیه وسلم، دوست داشتند که اعمال شان در حالی نزد الله متعال، برده شود که روزه دار باشند.

بانگاه به این گفته‏ ی پیامبر که آن ماهی است بین رجب و رمضان که مردم از آن غافل اند، علامه ابن رجب رحمه الله می گوید: این دلیلی بر استحباب زنده نمودنِ اوقات، به طاعت و عبادت است. و این عمل نزد خداوند متعال پسندیده و مطلوب است؛ لذا بعضی از سلف احیای وقت بین شام و خفتن را به نماز، مستحب می شمردند؛ زیرا مردم از این وقت، غافل بوده و آن را به غفلت سپری می نمایند.

موارد مطلوب برای استقبال از رمضان

برای اینکه بتوانیم رمضان را بدون خستگی و احساس سنگینی، سپری نماییم و از لحظه لحظه‏ ی آن کمال استفاده را ببریم، پسندیده به نظر می رسد که بر مواردی قبل از فرارسیدنِ این ایام، تمرکز نماییم تا با روح و روانی آماده به پیشوازِ رمضان برویم:

• عزمِ خویش را انجام اعمال صالح جزم نماییم و هر آن و هر لحظه، خود را به عبادت مشغول بداریم.
• فرصت را از دست ندهیم؛ زیرا ممکن است این آخرین سال و آخرین فرصتی باشد که این ایام را درک می کنیم.
• با توبه و رجوع به الله متعال، خود را از دام گسترده‏ی دنیا برهانیم و در نعیمِ رحمت و بخشش الهی قرار دهیم.
• برنمازهای خویش مواظبت نموده و همواره در پیِ به دست آوری پاداش جماعت و صف اول و تکبیر افتتاح باشیم.
• مواظب سنت های مؤکد باشیم، تا هرگز از دست مان نرود؛ زیرا انجام سنت های مؤکد، دارای اجر و پاداش بزرگی است، پیامبر فرمودند: «مسلمانی که روزانه غیر از فرایض دوازده رکعت نماز می خواند خداوند برایش در جنت خانه ای می سازد. یا برای او خانه ای در جنت بنا می شود» [مسلم].
• بر روزه گرفتن، آزمند باشیم؛ خاصتا روزهای دوشنبه و پنج شنبه‏ ی هفته، روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه و یا با روزه گرفتنِ یک روز و افطار روز دیگر.
• بر تلاوت قرآن، مواظبت نماییم و تا با به خوانش گرفتن آن، به استقبال ماه قرآن برویم.
• ذمه و دوش خود را از حقوق دیگران خلاص نماییم و قرض و وامی که از دیگران به دوش داریم، به اهلش برگردانیم تا با خاطری آسوده و دلی فارغ، به رمضان روی بیاوریم و همه‏ ی توجه ما به خداوند و روز آخرت باشد.
• اذکار و اوراد مأثور را با زبان جان و حضور قلب، بخوانیم. از جمله اذکار صبح و شام، اذکار بعد از نمازها و…
• و به دقت متوجه باشیم تا از این اوقات متبرک به خوبی استفاده نموده و این فرصت استثنایی را به هیچ صورتی، از دست ندهیم.

الله بلغنا رمضان و بارک لنا فی شعبان

پی‏گفتار:

• مسند امام احمد ۵/ ۲۰۱ و سنن نسائی، کتاب الصیام ۴/ ۱۰۲٫
• رواه البخاری فی صحیحه المطبوع مع فتح الباری، (۴/ ۲۱۳)، حدیث شماره (۱۹۶۹) و صحیح مسلم، کتاب الصیام، حدیث (۱۱۵۶).)
• رواه امام احمد فی مسنده، (۶/ ۱۸۸) رواه ابوداود فی سننه، (۲/ ۸۱۲)، حدیث شماره (۲۴۳۱)، رواه النسائی فی سننه، (۴/ ۱۹۹) و رواه ابن خزیمه فی صحیحه، (۳/ ۲۸۲)، حدیث شماره (۲۰۷۷)، و مستدرک حاکم، کتاب الصوم ۱/ ۴۳۴٫
• مسند امام احمد ۶/ ۳۰۰، و سنن نسائی، کتاب الصیام، باب: ۳۳، و سنن ترمذی، ابواب الصیام، حدیث شماره: ۷۳۳و گفته: حدیث حسن است، و امام طحاوی این حدیث را در شرح معانی الآثار ۲/ ۸۲ کتاب الصیام، باب الصوم بعد النصف من شعبان إلی رمضان روایت نموده است.).
• مسائل و فضائل فی شعبان، رمضان و ذی القعده، راشد بن عبدالرحمن البداح.
• شعبان، سلیمان بن جاسر.