مسجدالاقصی را بشناسیم!
مسجدالاقصی را بشناسیم!
نوشته: دکتر تیسیر رجب تمیمی / مترجم : عبدالرحمن عزام
به باور مسلمانان مسجدالاقصی بعد از مسجدالحرام و مسجدالنبی، نسبت به دیگر مساجد از بیشترین قدسیت برخوردار می باشد.
مسجدالاقصی پیش از واقعه ی معراج پیامبر، بیت المقدس نامیده می شد که در آیه ی اسراء خداوند آن را مسجدالاقصی نام نهاد.
بسیاری فکر می کنند که مسجدالاقصی عبارت از همان مسجدجامع قبله است که فعلا در آن نمازهای پنجگانه اقامه می شود؛ در حالی که این باور اشتباه است و نظر درست این است که مسجدالاقصی عبارت از همه آن منطقه ای است که گرداگرد آن دیوار کشیده شده و بالغ بر ۱۴۴ دونم زمین می باشد که از اعماق زمین گرفته تا فضا امتداد دارد؛ لذا چند برابری پاداش نماز در هر قسمتی از این زمین داخل محوطه را شامل می شود.
مسجدالاقصی دارای نشانه ها و ساختارهای زیادی است که تا ۲۰۰ نشانه می رسد. و اینک به پاره ای از آن ها اشاره خواهیم نمود.
یکم: نمازگاه ها؛ مسجدالاقصی دارای هفت نمازگاه می باشد:
- مسجد جامع قبله: این مسجد سقفش پوشیده است و گنبدی به رنگ خاکستری بر بالای آن قرار دارد و آن را نمازگاه رئیس نیز گویند؛ زیرا در آن محراب و منبر صلاح الدین ایوبی وجود دارد. در همین مسجد نمازجمعه اقامه شده و خطیب در آن سخنرانی ایراد می کند. فعلا این قسمت برای مردان اختصاص یافته و از یک ایوان بزرگ در وسط و سه ایوان در طرف راست و سه ایوان در طرف چپ ساخته شده است. مسجدجامع دارای گنبد بلند داخلی است که از چوب ساخته شده و بر فراز آن گنبد بزرگ بیرونی قرار دارد که با لایه های سرب مانند پوشیده شده است. این مسجد حدود ۵۵۰۰ نمازگزار گنجایش دارد.
- نمازگاه مروانی؛ این نمازگاه در پایین ترین قسمت جنوب شرقی مسجدالاقصی واقع است. اموی ها با هموار نمودن تپه ی بلند قسمت اصلی بیت المقدس آن را آماده ی ساخت و ساز ساخت. این نمازگاه از شانزده ایوان تشکیل شده و در سال ۱۹۹۶ م. برای انجام نماز افتتاح گردید. این تصمیم ردی بود بر وثیقه ی سری شورای صهیونیستی در سال ۱۹۹۵ م. که به اساس آن می خواستند مسجدالاقصی طوری تقسیم شود که بالای زمین از آن مسلمانان و زیر زمین از آن یهودی ها باشد.
- نمازگاه قدیمی اقصی؛ این نمازگاه پایین مسجد جامع قبله واقع است. راه عبوری به سوی آن داخل می شود و نزدیک ایوان میانه در طرف شمال مسجد جامع قبله قرار دارد. از عناصر معماری ویژه در آن وجود دو گنبد هموار اموی بر بالای مدخل جنوبی است و حدود یکهزار نمازگزار گنجایش دارد.
- مسجد قبه الصخره: این مسجد عبارت از بنای هشت ضلعی ای است که در داخل آن بنای هشت گوش دیگری است که بر پایه ها و ستونها استوار است. و در داخل آن دایره ای است که در وسط آن صخره قرار دارد و فعلا این این قسمت به نمازگاه زنان اختصاص یافته است. این مسجد در قسمت نیمه ی سمت چپ قرار دارد و نسبت به بنای کلی مسجد الاقصی، جایگاه قلب در بدن را دارد.
- مسجد براق در ناحیه ی جنوب غربی اقصی.
- مسجد مغاربه در ناحیه ی جنوب غربی بنای اصلی اقصی و در جنوب دیوار براق.
- مسجد جامع زنان در قسمت جنوب غربی.
دوم: گنبدها؛ مسجدالاقصی دارای پانزده گنبد از زیباترین ارمغان های ماندگار اسلامی است که فضای آن را قدسی و پاک گردانیده است و در آن قبه ی طلایی صخره قرار دارد که از جمله قدیمی ترین و بزرگترین نشانه های معماری اسلامی است. آن را نسبت به صخره ای که در داخل بنا قرار دارد، قبه الصخره می گویند. پیامبر از همینجا به معراج رفت و این قسمت، بالاترین مکان در مسجدالاقصی می باشد.
برخلاف پندار مردم، صخره در هوا معلق نیست؛ اما در زیر آن مغاره و شکاف کوچکی وجود دارد.
از جمله دیگر گنبدها گنبد سلسله، گنبد نحویه، گنبد معراج و گنبد محراب پیامبر می باشد که در محل نماز خواندن پیامبر به پیامبران در شب معراج، بنا شده است.
سوم: اذان خانه؛ مسجدالاقصی دارای چهار برج اذان است که عبارت اند از اذان خانه ی باب المغاربه که در جنوب غربی واقع است، اذان خانه ی باب السلسله که در سمت غربی واقع است، اذان خانه ی باب الغوانمه که در سمت شمال غربی واقع است و اذان خانه ی باب الاسباط که در سمت شمال واقع است. ملک عبدالله ثانی در سال ۲۰۰۶ ابراز داشته بود که بر آنست تا اذان خانه ی پنجمی نیز در قسمت شرقی بسازد.
چهارم: دروازه ها؛ مسجدالاقصی دارای پانزده دروازه می باشدکه همه دروازه ها در دیوارهای آن قرار دارند. امروزه ده دروازه باز اند و همه دروازه های باز در سمت شمالی و سمت غربی مسجد قرار دارند که عبارت اند از دروازه های اسباط، حُطّه، عتم، غوانمه، ناظر، حدید، قطانین، مطهره، سلسله و دروازه ی مغاربه. اما دروازه های مسدود عبارت اند از دروازه های منفرد، مزدوج، ثلاثی، ذهبی و دروازه ی جنائز.
پنجم: ایوان ها؛ ایوان ها یا سایبان ها عبارت از عبورگاه ها و مرورگاه های سر پوشیده اند. در مسجدالاقصی دو ایوان وجود دارد: ایوان غربی که در طول سمت غربی مسجد امتداد دارد و برای سهولت در رفت و آمد بین قسمت های سمت غربی مورد استفاده قرار می گیرد. و شمالی که در بخش شمالی مسجد قرار دارد و جهت تسهیل رفت و آمد در قسمت سمت شمال از آن استفاده می شود.
ششم: مدرسه ها؛ مساجد در اسلام ضمن اینکه جایگاه عبادت اند، جایگاه علم و دانش نیز هستند که این امتیاز به مساجد اسلامی اختصاص دارد. لذا بسیاری از مساجد هم مسجدجامع و نمازگاه اند، و هم دانشگاه. مانند مسجد و دانشگاه الازهر شریف؛ بنابراین مسلمانان علاقه مند آن بودند که در مسجدالاقصی مدرسه هایی ایجاد نمایند و برای علما و طلاب جهت طلب علم و پاداش نیک، وقف شوند. مدارس موجود در مسجدالاقصی عبارت اند از مدارس و کودکستان های اسلامی اقصی، مدرسه ی بکریه، لیسه شرعی اقصی، مدرسه ی دلغاریه، مدرسه ی باسطیه، مدرسه ی امینیه، ملکیه، اسعردیه، منجکیه، عثمانیه، اشرفیه، تنکزیه و مدرسه ی عمریه.
هفتم: پلکان ها و نردبان ها؛ که به صحن قسمت صخره منتهی می شود و جهت سهولت انتقال نمازگزاران و به عنوان راه میانبر ساخته شده است که مجموعا تعداد شان به هشت پلکان می رسد.
هشتم: حوض ها و ذخیره های آب؛ مسلمانان بر آن شدند تا جهت خورد و نوش و طهارت، در داخل مسجد آب را ذخیره نمایند؛ لذا برای ذخیره سازی آب باران، چاه حفر نمودند و حوض و تانکر ایجاد کردند. و امروزه بر آن یخچال هایی نیز علاوه نمودند. این حوض ها زیاد اند که از آن جمله حوض کأس و حوض قایتبای می باشد.
نهم: چاه ها؛ مسجدالاقصی دارای ۲۵ چاه می باشد. هشت چاه در صحن قسمت صخره است و ۱۷ چاه در ساحه های محیط مسجد می باشد. این چاه ها به مقداری آب دارند که همه ی نمازگزاران را بسنده نموده و همچنان تمامی ساکنان شهر قدیم قدس را نیز کفایت می کند. از جمله این چاه ها چای جنت و چای رمانه می باشد.
دهم: تخت و سکوها؛ که عبارت از مکان هایی است که نسبت به زمین کمی بلندتر و برجسته تر اند. دارای محراب های نیم گنبدی و یا تاقی اند که در قسمت قبله ی شان قرار دارد. از این تخت ها برای نشستن و درس و نماز استفاده می شود؛ خاصتا در فصل تابستان. و تعداد شان ۲۶ تخت می باشد.
در پایان برای باری دیگر خاطر نشان می شود که مسجدالاقصی با دیوارها و بناها و فضا و همه ی نشانه ها و اجزا و ساختارهای خویش چه روی زمین و چه زیر زمین، مسجدی اسلامی و فقط از آن مسلمانان می باشد و دیگران هیچ حقی در آن و بر آن ندارند. خداوند متعال هویت اسلامی این مسجد را در این آیه بیان می دارد: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ/ تسبیح و تقدیس خدائی را سزا است که بنده خود (محمّد پسر عبدالّله) را در شبی از مسجدالحرام (مکّه) به مسجدالاقصی (بیت المقدّس) برد، آنجا که دَور و بر آن را پربرکت (از اقوات مادی و معنوی) ساخته ایم. تا (در این کوچ یک شبه زمینی و آسمانی) برخی از نشانه های (عظمت و قدرت خداوندی) خود را بدو بنمایانیم (و با نشان دادن فراخی گستره جهان و بخشی از شگفتیهای آن، او را از بند دردها و رنجهای زمینیان برهانیم و با دل و جرأت بیشتر به میدان مبارزه حق و باطل روانه گردانیم). بی گمان خداوند بس شنوا و بینا است. (نه سخنی از او پنهان و نه کاری از او نهان می ماند).» [اسراء:۱] بنابراین زمین فلسطین برکتش را که عبارت از قداست و پاکی آن است؛ از مسجدالاقصی می گیرد. کوتاهی کردن و کوتاه آمدن از هر جزء آن کفر بوده و انکار است به آنچه قرآن مقرر داشته است. مسجدالاقصی و فلسطین هر دو نشانه های قرآنی ای اند که با تلاوت و حمایت شان خدای را بندگی و عبادت می کنیم.
با تاکید می گوییم ما رهبری و سرپرستی غیرمسلمانان بر کل و یا بخشی از مسجدالاقصی را هرگز نمی پذیریم. چگونه ممکن است این را بپذیریم در حالی که از زمان پیامبر تا کنون، رهبران، علما، دانشمندان ارتش، شهدا و اسیران مسلمان هر گران و گرانمایه، نیک و مرغوبی را در راه اسلامیت آن بذل و صرف نموده اند.و چگونه این ممکن است در حالی که شهید قدس یاسر عرفات در قبال همه ی تحریک ها و فشارها و تهدید های آمریکا در کمپ دیوید در سال ۲۰۰۰م. در رابطه به رسمیت شناختن کوچکترین حقی برای یهودی ها در مسجد حتی در زیر زمین، ثابت قدم ماند و از ذره ای از خاک مقدس و پاک آن کوتاه نیامد.
