اخوان المسلمین و عقیده
اخوان المسلمین و عقیده
دکتر یوسف قرضاوی
سکولارها اخوان المسلمین را متهم می کنند که در عقاید دینی خود مسلمانانی متعصب ،
در ایمان خویش انعطاف ناپذیر و در نگاهشان به مذاهب و افکار دیگر تندرو و سخت گیرند !
برخی از گرایشهای اسلامی مانند «سلفی ها و تحریری ها »اخوان المسلمین را به سهل انگاری در ارتباط با امور عقیدتی همچون ،مسأله ی اولیاء و قبور و توسل به پیامبر «ص» ملایک ،دوستان خوب خداوند و آیات و احادیثی که آنها را آیات و احادیث صفات می نامند ،متهم می کنند .آنها می گویند :اخوان در ارتباط با این امور از «اشعریه »پیروی می نمایند و از اهل سنت به شمار نمی آیند !
همچنین اخوان را در مورد مسئله ی ولایت و برائت به عدم برائت از کافران اعم از کلیمیان و مسیحیان و دیگران متهم می نمایند ،آنها را برادر خطاب می کنند ،در حالی که میانمسلمان و کافر رابطه ی برادری وجود ندارد .اضافه بر آنها اخوانی ها «نصوص قطعی »را تأویل می نمایند ،به ویژه نصوصی که مسلمانان را به جنگ با کفافران و گرفتن جزیه از آنان فرا می خوانند .همچنین اخوان حکم کفر حکامی را که حکم به ما انزل اله نمی کنند و شریعت و دین خداوند را در بخشهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی زندگی بشری به اجرا نمی گذارند ،صادر نمی کنند و با این روش خویش ،راه مخالفت را با قرآن در پیش گرفته اند .حتی آنها می گویند :عقیده در اندیشه ی اخوان به اندازه ی کافی مورد توجه قرار نمی گیرد و در فرهنگ ایشان از منزلت مناسبی برخوردار نیست .تهمت های بسیار دیگری که آنها به اخوان وارد می نمایند ،تهمت های که اصول درستی ندارند و بر پایه ی دلیل واضح و معرفت صحیح قرار ندارند .برای اثبات پوچی و بی پایگی این اتهامات هیچ دلیلی رساتر از تناقضهای موجود در میان آنها نیست ؛زیرا تهمت های سکولاریست ها توسط تندروان مسلمان مردود و بی پایه دانسته می شود .در این ارتباط به توضیح بیشتری می پردازیم .
عقیده اساس اصلاح و سازندگی :
عقیده در اندیشه و دعوت اخوان المسلمین در رأس امور قرار دارد و پایه ی سازندگی و روح اسلام به شمار می آید .
اسلام عقاید و باور های است که شریعت بر اساس آنها قرار می گیرند و از آن اخلاق و اعمال منشعب می شوند .با الهام از آنها جامعه ای ایجاد می گردد که حکومتی اسلامی زمامش را در دست می گیرد .در واقع به عقاید اسلامی ایمان کامل دارند ،اما علیه مخالفین خود تعصب نمی ورزند ،مگر در مواردی که افتخار به عقیده و غیرت در مورد آن و اطمینان به تفوق و برتری باورها و یقین به یاری خداوند از پیروان ایمان صحیح ،تعصب تلقی شود .در این صورت اخوان نیز به متعصب بودن خود افتخار می کند .
قرآن و سنت از عقیده به اسم «ایمان »و شریعت و از عبادت و اخلاق با نام «عمل »تعبیر می نماید .عمل منهای ایمان پذیرفتنی نیست ،همچنان که ایمان بدون عمل مفید واقع نمی شود .
امام حسن البناء از همان آغاز طلوع فجر دعوتش بر توجه پیروان خویش به ایمان تأکید نموده و آنها را به پیروی از رسول خدا«ص»فرا خوانده اند که در طول سیزده سال مرحله ی مکه قبل از هر کاری همه ی تلاش خویش را در مورد نشانیدن و تقویت نهال اینان و حقایق توحید و عبودیت خداوند و اجتناب از طاغوت به کار گرفتند و در کنار آن از پاشیدن بذر اصول ارزشها و فضایل و مکارم اخلاقی کوتاهی نمی کردند .
منزل «ارقم بن الأرقم »در مکه برای تربیت ایمانی اولین نسل مسلمانان اولین مدرسه به شمار می آمد .
برخی از شعارهای که دعوت اخوانی را جلوه و نمود خاص می بخشد ،عبارت اند از «مقصد ما خداوند ،قانونمان قرآن ،الگوی ما پیامبر و وسیله وراه ما جهاد است »
محبوب ترین و زیبا ترین شعار ایشان هنگامی که بسیاری از مردم برای پپادشاهان و رؤسا زنده باد و درود باد می گفتند ،ندای «اله اکبر و لاه الحمد »و بانگ آوای بلندشان «لا اله الا اله محمد رسول اله »و برای آنها خواهیم زیست و به خاطرشان خواهیم مرد و در راه آنها تا رسیدن به ملاقات خداوند جهاد و تلاش خواهیم کرد »بوده و هست .
راهکارهای تربیتی اخوان بر این اساس قرار دارند که :ایمان پایه ی پولادین دژتسخیر ناپذیر اسلام است و جنبه ی ربانی در تربیت بر دیگر جوانب مقدم می باشد کسب رضایت خداوند متعال در رأس همه ی اهداف و مقاصد قرار دارد .از آنجا که یکی از اهداف اخوان بر پای جامعه یا نظام و حکومتی اسلامی و آزاد سازی میهن اسلامی و توحید امت مسلمان و…است برترین و والاترین هدف از آن کسب رضایت خداوند و معنای همان شعار «اله غایتنا »می باشد .
امام حسن البناء رساله ای ساده و پر معنا و پر محتوا را در شرایطی که تنها بیست و شش سال از عمرشان می گذشت در زمینه ی مسائل عقیدتی نوشتند و در بسیاری از رسائل و مقالات دیگر خویش به نقش و اهمیت عقیده اشاره نموده اند .در سلسله سخنرانی های که به نام «سخن سه شنبه »شهرت پیدا کرده اند ،بیشتر مطالب خود را روی مباحث عقیدتی متمرکز می نمودند .همچنین زمانی که مجله ی ماهیانه ی الشهاب را برای آنکه در جهت بالابردن سطح آگاهی و فرهنگ دینی مردم جایگزین مجله ی المنار شود ،منتشر نمود .مهمترین و بارز ترین مبحث «اله »بود که به مسائل مربوط به عقیده الوهیت و توحید می پرداخت .
کمتر نویسنده ای از نویسندگان اخوان پیدا می شوند که کتابی را در مورد عقیده تألیف نکرده باشند ،برای مثال می توان از شخصیت های زیر نان برد :
استاد محمد غزالی کتاب «عقیده المسلم »و «رکائز الایمان بین العقل ولقلب »و .. استاد سید سابق کتاب «العقاید الاسلامیه »،استاد شهید سید قطب کتاب های «خصائص التصور اسلامی »و «مقومات التصور الاسلا می »،استاد سعید حویکتاب های «اله»و «الرسول »در جند جلد ،،استاد عبد المنعیم تعیلب «العقاید فی القرآن »در چند جلد ،کتاب های چند جلدی توسط دکتر عمر الشقر و استاد عب المجید زندانی ،کتاب های «بناء الایمان »و «توحید الخالق »،دکتر محمد نعیم یاسین کتاب «ارکان الا یمان »و اینجانب «یوسف القرضاوی هم در ارتباط با مباحث عقیدتی به توفیق خداوند کتاب های زیر را نوشته ام «الایمان و الحیاه »،«وجود اله »،«حقیقه التوحید »و مباحث متفرق در دیگر کتاب ها .
کتاب های بسیار دیگری هم هستند که به طور غیر مستقیم در مورد عقیده و ایمان مطالب بسیاری دارند ،مانند کتاب های تفسیر ،حدیث ،دعوت ، تربیت و اخلاق ،که همه ی آنها مملو از مطالبی در جهت تقویت و تجدید و تثبیت ایمان می باشند .
اخوان در ارستالی نشانیدن نمهال ایمان و عقیده و شرح و توضیح آنها ،بر دو اصل تکیه می نماید :
اول نصوص منقول از قرآن و سنت صحیح .به ویژه قرآن اولین سرچشمه ی عقیده به شمار می آید و سنت صحیح که آن را تفسیر و بیان می نماید .
دوم دلایل و براهین عقلی و عملی که قرآن در مورد اهمیت آن بسیار تأکید می نماید .به ویژه دانش نوین دستاورد ها و ذخایر عظیمی را در این مورد در اختیار ما نهاده است که ماتریالیست ها و ملحدین و اهل شک و تردید را مات و مبهوت مینماید .
انسان مبلغ و دعوت گر موفق کسی است که روش قرآن را در عرصه ی بیان و عقیده و بنای ایمان و راهکار ،در پیش بگیرد که عبارت ان از ایجاد هماهنگی میان عقل و نقل .
اخوان المسلمین مباحث عقیدتی را چگونه مطرح می نماید ؟
هدف اخوان از طرح مباحث عقیدتی بیان عبارات و کلماتی برای از بر کردن و تکرار و منازعه با دیگران نیست ،بلکه باوری است که اثر عملی را در زندگی و شخصیت انسان بر جای بگذارد و عقل و اندیشه اش به آن اطمینان یابد .قلبش از ان آرامش یابد و وجدانش منفعل شود و اراده اش را به تحرک وادارد .
زمانی که قرآن در مورد ایمان مؤمنین سخن می گوید ،آن را اخلاق و ایمان ظاهری و باطنی مجسم می سازد .همچنان که خداوند متعال می فرماید :
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ * الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ * أُوْلَـئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَهٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ
«انفال۲/۴ .مؤمنان تنها آنهای هستند که هر وقت نام خدا برده شود ،دلهایشان هراسان می گردد و هنگامی که آیات او برایشان خوانده می شود بر ایمانشان می افزاید و بر پروردگار خود توکل می کنند .آنان کسانی هستند که نماز را چنان که باید می خوانند و از آنچه به ایشان عطاءکرده ایم «مقداری به نیازمندان »می دهند .مؤمنین راستین ایشانند و از درجاتی بلند برخورداراند و از مغفرت الهی و روزی پاک و فراوان در پیشگاه خدای خویش بهرمند می شوند »
همچنین در اوائل سوره مؤمنون می فرماید :
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ * وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ * وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاهِ فَاعِلُونَ * وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ مؤمنون ۱/۵
«مسلماً مؤمنان پیروز و رستگارند ،آنهای که در نمازشان خشوع و فروتنی دارند و آنهای که از کردار بیهوده و گفتار یاوه رویگردانند و «زندگی را جدی می گیرند »و کسانی که زکات اموالشان را می گیرند و آنهای هستند که «از ارتکاب به فحشا و زنا »عورت خود را مصون می دارند »
اخوان با کردار و گفتارهای شرک آلود و خرافات و امور باطل و بیهوده ای که به عقیده ی توحید نسبت داده شده اند ،به شدت مخالفت می ورزند که متأسفانه بسیاری از مسلمانان نا آگاه آنان را در بسیار یاز ممالک اسلامی انجام می دهند و برخی از پیشوایان آنها را توجیه می نمایند وروا می شمارند همچنین طواف بر گرد قبور نیک مردان و نذر و نذور برای قبر و بارگاه آنان و فرا خواندن و به فریاد طلبیدن و دیگر امور منکر و ناروا را مردود می شمارند .
استاد حسن البناء در رساله ی اصول عشرین علی رغم مختصر بودن آن اظهار می دارد که :از آنگونه اعمال نهی شده و جزو گناهان بزرگ بشمار می آیند و با آنه باید با روش حکمت و موعظه ی حسنه باید مقابله شود .
او می فرماید :هرگونه بدعتی در دین خداوند که دارای اصل و دلیلی نباشد و مردم از روی کششهای نفسانی آن را خوب و پسندیده بدانند –فرق نمی کند چه از طریق اضافه نمودن باشد ،یا از طریق کم کردن –انحراف و گمراهی است باید با آن با در پیش گرفتن بهترین وسیله که منجر به بدتر از آن نشود ،مقابله شود «شکی نیست که بدعت شامل :بدعت های عقیدتی و عملی و هر دو می باشد »
اما محبت صالحان و احترام و تمجید ایشان به خاطر پاکی و پرهیز کاریشان موجب قربت خداوند است .آنهای هستند که خداوند در موردشان می فرماید :
الَّذِینَ آمَنُواْ وَکَانُواْ یَتَّقُونَ
«یونس ۶۳.آنهای که ایمان آورده و راه پرهیزکاری در پیش گرفته اند »
با مراعات شرایط شرعی آنان دارای کرامت هستند ،اما در کنار آن ایمان و اطمینان داریم که ایشان برای خود نه در دنیا و نه در آخرت مالک جنب منفعت و دفع مضرت نیستند ،تا برسد به آنکه چیزی را از آنها نصیب دیگران بگردانند .
رفتن به قبرستان و دیدن قبر متعلق به هر کس که باشد با مراعات آداب شرعی آن مستحب است .اما یاری خواستن از مردگان هر کس که باشد و ایشان را فرا خواندن برای کسب منفعت یا دفع مضرت ،درخواست رفع حاجات از دور و نزدیک و نذر و نیاز برای ایشان ،برافراشتن کنبد و بارگاه و نهادن نرده و کشیدن پرده ،چراغانی نمودن و دست کشیدن به ضریح و سوگند به غیر خداوند و دیگر امور بدعتی از این قبیل ،جزو گناهان کبیره اند ،لازم است با آنها با روش حکیمانه و موعظه دلسوزانه مقابله بشود .به خاطر پیشگیری از برخی مسائل و نگرانی ها ما هیچ گاه آن امور را توصیه نمی کنیم و مشروع نمی شمارم
اما هر گاه برای دعا به پیشگاه خداوند به یکی از مخلوقاتش توسل بشود ،به اختلاف نظر در مورد کیفیت دعا بر می گردد و ارتباطی با مسائل عقیدتی ندارد .
عقیده اساس عمل و عمل قلب از عمل اعضا اهمیتش بیشتر است و تلاش برای دست یابی به کمال در هر دو شرعاً مطلوب است هرچند منزلت و مرتبه ی هر یک با دیگری متفاوت می باشد .!
———————————————–
منبع : اخوان المسلمین ۷۰سال دعوت ، تربیت و جهاد
مؤلف : دکتر یوسف قرضاوی
مترجم : عبدالعزیز سلیمی
انتشارات : نشر احسان
