تناقضات قرآنی یا وسوسه‌های شیطانی پاسخ به شبهات وارده بر قرآن

تحقیق و پژوهش: محمد احمدیان

شبهه‌ی هفتم از تنقضات قرآنی

طرح شبهه

تناقضات قرآنی – جبرئیل چند بال دارد؟

صحیح بخاری ادّعا می‌کند که جبرئیل ۶۰۰ بال داشت (جلد چهارم بخش ۵۴ شماره ۴۵۵) در حالی که قرآن در سوره‌ی ۳۵ آیه‌ی/۱ می‌گوید فرشتگان ۲،۳ یا ۴ بال دارند.

آیه مطرح در شبهه:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَهِ رُسُلاً أُولِی أَجْنِحَهٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»‏ فاطر/۱ ‏

« ستایش خداوندی را سزا است که آفریننده آسمانها و زمین است، و فرشتگان را با بالهای دوتا دوتا، و سه‌تا سه‌تا، و چهارتا چهارتائی که دارند، مأموران ( قدرتمند اجرای فرمان خود در زمینه‌های مختلف تکوینی و تشریعی ) کرد. او هر چه بخواهد بر آفرینش ( فرشتگان و مردمان و سایر موجودات جهان ) می‌افزاید. چرا که خدا بر هر چیزی توانا است.» ‏ فاطر/۱ ‏

حدیث مطرح در شبهه:

«حَدَّثَنَا ابْنُ مَسْعُود أَنَّهُ رَأَى جِبْرِیلَ لَهُ سِتُّ مِائَهِ جَنَاحٍ» صحیح بخاری/۳۲۳۲و۴۸۵۶و۴۸۵۷

«ابن مسعود (رض) از پیامبر (ص) روایت می‌کند که جبرئیل را دیدم که ششصد بال داشت.»

مقدمه

در طرح این شبهه، منتقد این شبهه را القاء می‌کنند که خداوند علیم همانند شبهات قبلی دچار اشتباه در آمار عددی شده است. اگر چه طرح شبهات قبلی خاصتاً مربوط به قرآن بود، ولی در این شبهه اختلاف د ر بین قرآن و حدیث است. لذا منتقدین اختلاف در آمار بین حدیث و قرآن را تناقض قرآنی قلمداد می کنند. و چنین وانمود می‌کنند قرآن کتابی است فاقد صحّت، درستی و قداست آن را زیر سؤال می‌برند؛ و از طرفی حدیث و فرموده‌های پیامبر(ص) به عنوان مبیّن قرآن، با قرآن در تضاد می‌باشد.

پاسخ به شبهه:

۱- تناقضی که منتقدین مطرح می‌کنند، پشتوانه‌ای از استدلال به همراه ندارد. عالمانه و محکمه‌پسند نیست، بلکه نوعی شبهه افکنی برای ایجاد تشویش و نگرانی در دل کسانی است، که تمایلی به اسلام دارند ولی از آگاهی کافی بهره‌مند نمی باشند. چون در سر تیتر اصلی شبهه «تناقضات» در قرآن مطرح است، در صورتی که اگر این تناقض مطرح شود، تناقض در میان قرآن و حدیث است، نه تناقض در قرآن.

۲- ملائکه، جمع مَلَک، به صورت جمع آمده است و لفظ ملائکه، همه‌ی فرشتگان را در بر می‌گیرد. در این وصف عمومی عدّه‌ای از آنان دو بال دارند و عدّه‌ای، سه‌تا‌سه‌تا، و عدّه‌ای دیگر چهارتاچهارتا، که آیه به صورت صریح و روشن تفاوت آنان را می‌رساند. یعنی یک قاعده‌ی خاص و واحد، بر وضعیت توصیفی ملائکه حاکم نیست.

۳- آنچه پیامبر(ص) مشاهده کرده بود، جبرئیل مأمور وحی بود، و استثنای جبرئیل از سایر ملائکه، با توجّه به تکلیف و مسؤولیت جبرئیل نسبت به بقیه‌ی ملائکه، امری خلاف عقل و منطق نیست.

۴- با توجّه به واژه‌ی «فاطر» در ابتدای آیه، که خداوند به وجود آورنده آسمانها و زمین، خلق ملائکه‌ای با ششصد بال، ممتاز بر سایر ملائکه، چنانچه در آیه اشاره فرموده است «یَزیدُ فی‌الخَلقِ ما یَشاء» امری مشکل و دشواری نیست.

۵- در جانداران، تنوع و اختلافات در پا، می‌تواند قیاس منطقی برای تنوع در خلقت ملائکه باشد، چنانچه بعضی از حیوانات دوپا دارند، و بعضی چهارپا، و بعضی دارای بیست‌جفت پا هستند. و این تفاوت در خلقت جبرئیل که پیامبر مشاعده نموده، و سایر ملائکه که ذکرشان در آیه آمده است. امری نیست، که بیانگر تناقض میان قرآن و حدیث باشد. چون آنچه پیامبر(ص) مشاهده نموده است، بیانگر عمومیّت تمام ملائکه نمی‌باشد، و از طرفی پیام آیه نه تنها محدودیت برای بال ملائکه قایل نمی‌شود، بلکه پیام افزایش خلقت را به عمومی می‌رساند، با توجه به قسمت پایانی آیه «یَزیدُ فی‌الخَلقِ ما یَشاء».

شرح تفصیلی آیه :

۱- «ملائکه با توجّه به مسؤولیتش مجهّز به جهازی است که با آن از آسمان به زمین، و از زمین به آسمان می‌رود، و از هر جائی به هر جائی که مآمور باشد می‌رود، قرآن نام آن جهاز را جناح (بال) گذاشته، و این نام‌گذاری مستلزم آن نیست که بگوییم ملائکه دوبال نظیر بال مرغان دارد، که پوشیده از پر است.

۲- مناسبت ذکر بال‌ها برای تفهیم درک انسان است، چون انسان جز شکل دو بال برای پرنده را نمی‌شناسد، و در فرموده‌ی خداوند : «یزیدُ فی الخلقِ ما یَشاء» بدین وسیله قرآن آزادی مشیّت و اراده‌ی خدا را مقرر می‌دارد، ولی آن را مقیّد به شکلی از اشکال آفرینش نمی‌نماید.

۳- جمله‌ی (اوُلی اجنحه مَثی و ثلاث و رُباعَ)، صفت ملائکه است، و کلمه‌ی مثنی و کلمه‌ی (ثُلاث) و کلمه‌ی (رُباع) هر سه الفاظی هستند، که بر تکرار عدد دلالت دارند، یعنی کلمه‌ی (مثنی) دوتادوتا است، و کلمه‌ (ثُلاث) به معنی سه‌تاسه‌تا، و کلمه‌ی (رُباع) به معنای چهارتاچهارتا است.

خداوند فرموده است، بعضی از فرشتگان را، دوبال داده، و بعضی را سه بال، و بعضی را چهار بال، و جمله‌ی (یَزیدُ فی‌الخَلقِ) هرآنچه بخواهد زیاد می‌کند، برحسب سیاق، خالی از اشاره به این نکته نیست، که بعض از ملائکه بیشتر از چهار بال هم دارند.»

نتیجه گیری :

خداوندی که فاطر است و فاطر خلقتی است نو، خلقتی که از روی نمونه و الگو نبوده باشد. در همین آیه نمونه‌ی جالبی از این آفریده‌های خدا که ما می‌بینیم و آن آسمان‌ها و زمین است و نمونه‌ای هم از عالم غیب که همان فرشتگان می‌باشند. فرشتگانی که گوشه‌ی کوچکی از خلقت عجیب و غریبشان از نظر ما داشتن بال‌هایی غیر عادی است. به نظر می‌رسد داشتن ۶۰۰ بال با توجّه به قسمت اخیر آیه «یَزیدُ فی‌الخَلقِ ما شیاءِ» هیچ تعارضی با ۲، ۳ یا ۴ بال ندارد.

آیه این مطلب را می‌رساند که خداوند هر اندازه و هر گونه که بخواهد به کمیت و کیفیت خلقت موجودات می‌افزاید؛ زیرا او خود می‌داند که هر مخلوقی چه اندازه ظرفیت داشته، و چه مقدار توانایی جهت انجام آن، نیاز دارد.

منابع و مراجع:

۱ـتفسیرفی ظلال،دکترمصطفی خرم دل،نشراحسان،سال۱۳۸۷

۲ـ تفسیرنور، دکترمصطفی خرم دل،نشراحسان،سال۱۳۸۶

۳ـ تفسیرالمراغی،مصطفی مراغی،داراحیاءالتراث العربی، بیروت

۴ـ تفسیرالمنار،رشیدرضا،دارالفکر،بیروت

۵ـ تفسیرالمیزان،محمدحسین طباطبایی،محمد جوادحجتی کرمانی،نشرفرهنگی رجا,۱۳۶۶

۶ـ صحیح بخاری، دارالکتاب العربی، بیروت، سال۲۰۰۴

تناقضات قرآنی یا وسوسه‌های شیطانی پاسخ به شبهات وارده بر قرآن