حکم استفاده از مسواک و خمیر دندان برای شخص روزه‌دار

حکم استفاده از مسواک و خمیر دندان برای شخص روزه‌دار

نویسنده : دکتر یوسف قرضاوی/ مترجم: دکتر احمد نعمتی

سؤال: حکم مسواک زدن، به خصوص با خمیر دندان برای شخص روزه‌دار چیست؟

جواب: مسواک زدن قبل از طلوع فجر مستحب است، اختلاف فقها در مسواک زدن بعد از طلوع فجر است. بعضی گفته‌اند: برای شخص روزه‌دار مسواک زدن بعد از وقت ظهر مکروه است، و دلیل آنان این حدیث پیامبر اکرم(ص) است که می‌فرماید:

(و الّذی نَفسی بِیَده لَخَلُوفُ فَمِ الصّائمِ اَطیَبُ عِنداللهِ مِن ریحِ المِسکِ)

«سوگند به آنکه جان من در دست اوست، همانا بوی دهان شخص روزه‌دار در نزد خداوند از بوی مُشک خوشبوتر است».

پیامبر(ص) معتقد است، چنانچه بوی دهان مسلمان روزه‌دار نزد خداوند مقبول و محبوب است، بنابراین سزاوار نیست که آن بو را به وسیلۀ مشک و عبیر برطرف کند و زائل نمودن آن بو نزد آن حضرت مکروه است. این، همانند وضعیت شهید غلتیده در خون است. پیامبر خدا(ص) راجع به شهید می‌فرماید:

(زَمِّلُوهُمْ بِدِمَائِهِمْ و ثیابِهِم فانَّما یُبعَثونَ بها عندالله یوم القیامه؛ لَوْنُهُ لَوْنُ دَمٍ ، وَرِیحُهُ رِیحُ الْمِسْکِ)

«شهدا را به همان صورت خونین و با لباس خودشان دفن کنید؛ زیرا آنان هنگامی که در روز رستاخیز در پیشگاه حق تعالی به پا می‌خیزند رنگشان رنگ خون، و بویشان بوی مشک و عبیر است».

به همین خاطر است که باید شهید را با همان لباس خونین خود باقی گذاشت، و غسل نداد و نباید اثر خون از بدن و لباس او پاک گردد.

این دانشمندان بوی دهان شخص روزه‌دار را با خون شهید مقایسه نموده‌اند؛ و اما این سخن صحیح نیست، و چنین قیاسی روا نمی‌باشد، زیرا شهید جایگاه و مقام خاص خود را دارد. یکی از اصحاب می‌گوید: (رأیت النّبیَّ صلی الله علیه و سلم یَتَسوَّکَ ما لا یُحصی و هو صائم)

« پیامبر(ص) را دیدم که با زبان روزه چندین بار مسواک می‌زد».

بنابراین مسواک زدن در حال روزه همه وقت، چه اول روز و چه آخر روز مستحب است، همانطور که قبل از آغاز و پایان روزه مستحب است… مسواک زدن یک سنت است که پیامبر خدا(ص) بدان سفارش نموده می‌فرماید:

(السواک مطهره للفم مرضاه للرَّبِ)

«مسواک زدن موجب پاکیزه نگهداشتن دهان، زیادی خشنودی پروردگار است».

پیامبر برای این کار در زمان روزه‌دار بودن یا روزه‌دار نبودن فرقی قائل نشده‌اند.

اما راجع به خمیر دندان، احتیاط در استفاده از آن بهتر است؛ مبادا چیزی از آن به درون گلوی انسان روزه‌دار فرو رود؛ زیرا، آنچه به حلق انسان فرو رود، نزد بیشتر علمای اسلامی مبطل روزه است؛ بنابراین، شایسته است که انسان مسلمان از آن پرهیز کند و استفاده از خمیردندان را به زمان بعد از افطار به تأخیر اندازد، ولی هرگاه شخص روزه‌دار هنگام استفاده از خمیردندان رعایت احتیاط را بکند، و در عین حال بدون اختیار اندکی از آن به حلق فرو رود مورد عفو و بخش خداوند متعال قرار خواهد گرفت، چنانکه می‌فرماید:

(وَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ فِیمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَکِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُکُمْ)احزاب/۵

«و در آنچه اشتباهاً مرتکب آن شده‌اید بر شما گناهی نیست ولی در آنچه دلهایتان عمد داشته است مسئولید».

و پیامبر(ص) می‌فرماید:

(رُفع عن اُمَّتی اَلخَطَأُ و النِّسیانُ وَمَااستُکرِهواعلیه)

«خطا، فراموشی و اضطرار را بر امت من نمی‌گیرند».

والله اعلم

—————————————————-

منبع : دیدگاه‌های فقهی معاصر(جلد اول)/ مؤلف: دکتر یوسف قرضاوی/ مترجم: دکتر احمد نعمتی/ ناشر: نشر احسان/ چاپ اول۱۳۸۰