عجله و شتاب در ادای نماز تراویح

عجله و شتاب در ادای نماز تراویح

سؤال – حکم سریع و با شتاب خواندن نماز تراویح چیست ؟

جواب : در صحیح بخاری و صحیح مسلم از پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم  روایت شده اس که می فرماید :

(( مَن قامَ رمضانَ ایماناً و احتساباً غُفرلَهُ ما تقدَّم مِن ذَنبه ))

((هر کس شبهای رمضان را از روی اخلاص به نماز بگذارند ، همه گناهان گذشته اش آمرزیده می شود. ))

 روزه ماه رمضان از جانب خداوند متعال تشریع ، و قیام و شب زنده داری شبهای ماه رمضان از جانب پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم سفارش شده است ، و آن حضرت شب زنده در ماه رمضان را سبب پاک شدن گناهان و خطاها اعلان فرموده است ؛ ولی باید دانست (( قیامِ لیل )) و شب زنده داری تنها در صورتی باعث آمرزش گناهان و پاک شدن از پلیدی ها میگردد که انسان مسلمان آ ن را با شروط و  ارکان و آداب و حدودی که دارد به طور کامل انجام دهد . چنانکه می دانیم ، با طمأنینه و تأنّی خواندن سوره فاتحه الکتاب و باطمأنینه انجام دادن رکوع ها و سجده ها یکی از ارکان نماز است ؛ زیرا ، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم  هنگامی که می دید شخصی نمازش را درست ادا نمی نماید ، و برای مثال رعایت طمأنینه را در نماز نمی نمود ، به او می فرمود : ( اِرجِع فَصَلِّ فَاِنَّک لَم تُصَلِّ ) : (( باز گرد و دوباره نماز بخوان ؛ زیرا که تو هنوز نماز نخوانده ای ! )) آنگاه ، به وی تعلیم می داد که نماز مقبول چگونه است ، و می فرمود :

(( اِرکَع حَتّی تَطمَئِنَّ راکِعاً ، وَ اعتدِل حتّی تَطمَئنَّ قائِماً ، وَاسجُد حتّی تَطمَئِنَّ ساجداً ، و َاجلِس بَینَ السَّجَدَتینِ حتّی تَطمَئِنَّ جالِساً ، و هکذا ))

(( به رکوع برو تا از حرکت باز ایستی ، و از رکوع برخیز تا اینکه ایستاده از حرکت آرام گیری ، و سجده کن تا اینکه در سجده از حرکت باز ایستی ، و در میان دو سجده بنشین تا از حرکت بازمانی ، و همین طور …  . ))

در تمامی این ارکان (( طمأنینه )) شرط لازم نماز می باشد . دانشمندان و علما در حد و حدود این طمأنینه مشروط و لازم اختلاف نظر دارند ؛ بعضی کمترین حد آن را به اندازه یکبار تسبیح گفتن مثلاً (( سُبحانَ ربِّی اَلا علی )) دانسته اند ؛ و بعضی دیگر مانند شیخ السلام ابن تیمیه شرط کرده اند که مقدار طمأنینه در رکوع و سجده لازم است به اندازه سه بار تسبیح گفتن باشد ؛ به دلیل اینکه در حدیث سه بار تسبیح آمده است ، و این کمترین حد طمأنینه است . بنابر این ، لازم است که انسان در ارکان نماز به اندازه سه بار تسبیح گفتن مکث نماید . خداوند متعال می فرماید :

((قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ))  ( مؤمنون / ۱-۲ )

((مؤمنان رستگار شدند آنها که در نماز شان خشوع دارند ))

((خشوع ))بر دو نوع است : خشوع جسمانی و خشوع قلبی

خشوع جسمانی عبارت است از اینکه اندام های بدن از حرکت باز ایستند ، انسان به وسیله بازی با اندام غافل نماند و روباه آسا به این طرف و آن طرف نگاه نکند ؛ و همچون خروس نوک نزند ، و خیلی تند و سریع ، به رکوع و سجده نپردازد ، بلکه همان گونه که خداوند عَزّوجل تشریع فرموده است نماز آن را با تمامی ارکان و حد و حدودش ادا نماید . حال ، همانطور که نماز نیاز به خشوع بدنی و جسمانی دارد ، به خشوع قلبی و روحانی نیز نیاز دارد .

خشوع قلبی به معنای حضور عظمت خداوند در قلب انسان است ، و آن حاصل نمی شود جز با تأمل و دقت در آن آیات قرآنی که در نماز تلاوت می شوند ، و یاد آوری قیامت و یاد آوری اینکه شخص نماز گزار در پیشگاه خداوند عزّوجل قرار دارد . خداوند متعال در حدیث قدسی می فرماید : ] نماز را میان خود و بنده ام به دو نیم تقسیم نموده ام ، وقتی که بنده می گوید : ((الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ)) خداوند متعال می فرماید : بنده من ، مرا ستایش کرد و هر گاه بگوید : (( الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ )) خداوند متعال می فرماید : بنده ام مرا ثنا گفت ، و آنگاه که بنده می گوید : ((  مَـالِکِ یَوْمِ الدِّینِ )) خداوند متعال می گوید بنده ام مرا تعظیم کرد ؛ و آنگاه که بنده میگوید : (( إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ ))  خداوند متعال می فرماید : این میان من و بنده ام می باشد . و آنگاه بنده می گوید : (( اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ ))  خداوند متعال می فرماید : این از آن بنده ام می باشد ، و آنچه را که از من خواهد به او می دهم . [

 خداوند سبحان از شخص نماز گزار روی گردان نمی شود ، بلکه خواسته هایش را اجابت می کند ؛ بنابر این لازم است ، مسلمان نماز گزار توجه داشته باشد که در نماز با خداوند متعال به گفتگو بپردازد ؛ و باید در هر حرکتی از حرکات نماز ، و در هر وقتی از اوقات آن ، و در هر رکنی از ارکان آن حضور قلب داشته باشد . از این رو ، نماز گزارانی که تمامی هم و قصد آنان این باشد که از نماز فارغ شوند ، و از آن رهایی یابند ، و آن را بار سنگینی بر دوش خود احساس کنند ؛ این گونه نماز خواندن مورد قبول درگاه خداوند متعال نخواهد بود . بسیاری از مردم در ماه رمضان فقط در فاصله چند دقیقه بیست و سه رکعت نماز می خوانند ، و تمامی هم و غم آنان این است که نماز ها را به سرعت به پایان برسانند ، بدون اینکه رکوع و سجود را به طور کامل و با خشوع و طمأنینه ادا نمایند ، در کمترین وقت ممکن نماز را تمام می کنند . نماز با این کیفیت چنانچه در حدیث آمده است : سیاه و تاریک به سوی آسمان بالا میرود ، و به نماز گذار گفته می شود :

 ( ضَیَّعَکَ اللهُ کَما ضَیَّعتَنی )

(( خداوند تو را تباه گرداند ، همان گونه که تو مرا تباه گردانیدی ! ))

ولی نماز دارای خشوع و ارکان کامل که آهسته ادا شده باشد ، سفید و نورانی به آسمان عروج نماید ، و به صاحبش می گوید :

( حَفِظَکَ اللهُ کما حَفِظتَنی )

(( خداوند تو را محفوظ دارد همانطور که تو مرا محفوظ داشتی . ))

 سفارش و نصیحت من به بسیاری از ائمه جماعت و نماز گزارانی که می خواهند آن تعداد رکعات نماز ] ۲۳ رکعت [ را با شتاب و عجله و بدون خشوع و حضور قلب و آرامش بدنی ادا کنند ، این است که اگر هشت رکعت نماز با خشوع و طمأنینه لازم به جا آورند ، بهتر از خواندن بیست و سه رکعت نماز آنچنانی می باشد . در ادای نماز کمیت مورد توجه نیست ، کیفیت و نحوه ادای نماز مورد توجه است ، توجه به اصل نماز است که آیا با خشوع و خضوع ادا شده ، یا شتابان و عجله تعداد رکعات متعدد نماز سپری شده و قرائت شده اند .  

از خدواند متعال خواستاریم که ما را در زمره مسلمان خاشع قرار دهد .    

 —————————————————-

منبع :فتاوای معاصر جلد ۱

مؤلف : دکتر یوسف قرضاوی

مترجم : دکتر احمد نعمتی

انتشارات : احسان