رویکردها و راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح /
رویکردها و
راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح / شورا
شورا
در طول تاریخ زندگی بشر، یکی از بزرگترین
موانع رشد، ترقی، وحدت، همبستگی و رفاه انسانها و نیز یکی از بارزترین عوامل ستم
بر مردم چه در سطح روابط فردی و اجتماعی و چه در نظامهای سیاسی و اقتصادی، استبداد
و خودکامگی بوده است.استبداد در ساده ترین مفهوم، به معنی تمرکز قدرت اجرا و تصمیم
گیری و نیز منابع ثروت در دست یک شخص یا یک گروه خاص است؛ به گونه ای که مردم در
واگذاری و یا نظارت بر کیفیت به کارگیری آنها نقشی نداشته باشند.
استبداد به خاطر زیان های فراوان اجتماعی،
اخلاقی، اقتصادی و سیاسی که در بر دارد، در طول تاریخ همیشه از جانب پیامبران
خداوند به چالش کشیده شده است.
مبنای اصلی مبارزه با استبداد و خودکامگی و
فردمحوری در تمام ادیان الهی توحید بوده است. توحید، همه ابنای بشر را در ارزشها و
مسؤولیت های انسانی همسان قرار داده، آن ها را در آخرت نیز دارای سرنوشتی مبتنی بر
اعمال اکتسابیشان دانسته است.
بر همین اساس برای ریشه کن نمودن هرگونه
فردمحوری و استبداد در زندگی انسان ها،
خداوند اصل شورا را به عنوان قاعده ی حاکم بر تنظیم روابط اجتماعی در سطوح خانواده
، جامعه و حکومت مقرر فرموده است؛ تا ضمن احترام به کرامت و ارزش انسانی، همه
افراد جامعه در تعیین سرنوشت خود و تصمیم گیری درباره ی هر آنچه برای خانواده،
جامعه و حکومت سرنوشت ساز است، مشارکت کنند.
شورا در بعد سیاسی خود اصلی است مبتنی بر
قراردادی دو طرفه میان حاکمان و شهروندان که در آن حاکمان متعهد به اجرای دستورات
خدا و پیامبر به سود مردم و در مقابل شهروندان نیز ملزم به اطاعت از دستورات آنان
در چارچوب مقررات دین و نقد و نُصح حاکمان در صورت مخالفت با امر خدا و پیامبر
هستند.
این امر و نیز اشاره به اداره جامعه اسلامی
به صورت جمعی و نه فردی در آیه ۵۹ سور ه ی نساء چنین آمده است:
“ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا
اطاعت کنید، و پیامبر و اولیای امرتان را [نیز] فرمان برید، پس هرگاه در مورد چیزی
دچار اختلاف شدید، آن را به [کتاب] خدا و [سنّت] پیامبر برگردانید، اگر به خدا و
روز آخرت باور دارید ،که این بهتر و نیک فرجا متر است.”
و نیز از سوی دیگر، ادارهی حکومت اسلامی در
دوران پیامبر اسلام دوره ی سی ساله ی خلافت راشده بر اساس شورا بوده و در عهد
خلفا، خلیفه مجری دستورات شورا (اهل حل و عقد) بوده است. بعد از پایان آن دوران در
بسیاری از موارد، تصمیم گیری های فردی و محفلی جایگزین سیستم شورایی گردیده که بی
تردید این امر یکی از عوامل برجسته تفرقه و تشتت میان مسلمانان بوده است.
جریان بیداری اسلامی معاصر، با
درک این امر یکی از اهداف رسای خود را احیای شورا در سطوح مختلف اجتماعی، سیاسی و
بین المللی قرار داده است؛ به امید اینکه درآینده مسلمانان بتوانند شاهد جامعه ای
مبتنی بر مساوات و آزادی و حکومت متکی به رأی مردم و پایبند به تصمیمات شورایی
باشند.
در این میان جماعت دعوت و اصلاح ایران
نیز، شورا را نه تنها یک روش برای اداره حکومت و جامعه، بلکه آنرا یک رویکرد و اصل
تغییرناپذیر میداند که باید همیشه و در تمام ارکان جامعه و جماعت ساری و جاری باشد
و رسیدن به آزادی، مشارکت و همبستگی مطلوب را جز از راه شورا میسر نمی داند.
استقرار شورا مستلزم پایبندی به راهکارهای مناسب است که در پی می آیند.
راهکارها :
آموزش و فرهنگ سازی
اولین و مهمترین راهکار برای تحقق و تثبیت
مفهوم « شورا » و جاری شدن آن در همه ی
سطوح اجتماع و ابعاد مختلف فعالیت های فکری و عملی، آموزش احاد جامعه از طرق
گوناگون است.
سازوکار تحقق این مهم، از آموزشهای اولیه
خانوادگی به عنوان نخستین واحد اجتماع آغاز می شود که در آن فرزندان الگوی مناسب
رفتار شورایی را از نحوه ی تعامل والدین فرا می گیرند. تداوم آموزش فرهنگ شورایی
مستلزم عنایت جدی مدارس و مراکز آموزشی به این اصل مهم، در هر دو حوزه نظری و عملی
است. مساجد و مراکز دینی، رسانه ها و نهادهای مدنی نیز باید هر یک به سهم خود نقش
مؤثری را در تعمیق و نهادینه کردن باور به اصل شورا ایفا نمایند. تعامل شوراسالار
زمامداران و ایجاد بسترهای مناسب جهت مشارکت واقعی شهروندان، مکمل نقش مثبت عوامل
پیشگفته خواهد بود.
جماعت دعوت واصلاح ایران، با اهتمام جدی به
اصل شورا در تربیت فردی و نیز تطبیق عملی این اصل با التزام به خرد جمعی در فرایند
تصمیم گیری، تلاش می کند در جهت تسری هر چه بیشتر فرهنگ شورایی به لایه های اجتماع
و در نهایت حاکمیت نظام شورایی عمل نماید.
تأسیس و یا مشارکت در نهادهای مدنی
جماعت دعوت و اصلاح ایران معتقد است، تأسیس
و یا مشارکت در سازمان های مردم نهاد، یکی از راهکارهای مناسب برای تمرین عملی
مشارکت جمعی و احیای فرهنگ شورایی در جامعه است.
ما بر این باوریم که مفهوم “دمکراسی
مشورتی” نیز که در نظریه های برخی جامعه شناسان بزرگ معاصر تبیین گردیده است،
بدون مشارکت و احساس مسؤولیت آحاد جامعه، کارکردی نخواهد داشت و نهادهای مدنی محمل
مناسبی برای نیل به این هدف هستند.
*************
جماعت دعوت و اصلاح ایران، از آنجا که
برنامه ی خود را تنها تفسیر درست از اسلام نمیداند، از پیشنهادها و انتقادات همهی
اندیشوران و دلسوزان دین و جامعه استقبال میکند و آرزومند روزی است که توحید
در جهان بینی، اخلاق در رفتار فردی و آزادی و عدالت در تعاملات اجتماعی
در حد مطلوب برقرار شود تا آدمیان بتوانند با خرسندی و آسودگی، در دنیایی آباد، به
عبادت خالق و خدمت خلق بپردازند. و ما ذلک علی الله بعزیز.
منبع ” جزوه رویکردها و
راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح ایران
