چهار راهکار مهار خشم و خشونت برای کودکان در شرایط پرتنش

چهار راهکار مهار خشم و خشونت برای کودکان در شرایط پرتنش

نویسنده : دکتر میشل بربا /مترجم: فرناز فرود

سال۱۹۶۰ والترمیشل در دانشگاه استانفورد، آزمایش«شیرینی» انجام داد که اکنون بسیار معروف شده است. میشل از گروهی کودک چهار ساله پرسید:( آیا یک شیرینی می خواهی؟ یا می توانی چند دقیقه صبر کنی تا دستیارم بیاید و دو تا شیرینی بگیری؟) سپس پژوهشگران میشل تا پایان دبیرستان آن کودکان را زیرنظر داشتند و دیدند آن کودکانی که در چهارسالگی توانسته بودند برای شیرینی صبر کنند، اکنون از نظر اجتماعی شایسته تر بودند؛ یعنی شخصیت مؤثرتری داشتند، اعتماد به نفسشان بیشتر بود و بهتر می توانستند با مشکلات زندگی رو به رو شوند. آنهایی که از همه بیشتر صبر کرده بودند از آن جوانانی که در چهار سالگی نتوانسته بودند صبر کنند، معدل بسیار بالاتری داشتند. نتایج آن تحقیق نشان داد بسیار مهم است که به کودکان یاد دهیم با هوسهای رفتاریشان رو به رو شوند و خویشتن داری را یاد بگیرند. خوشبختانه همان گونه که خشونت اکتسابی است، خویشتن داری نیز قابل یادگیری است. در اینجا چهار شیوه ی استفاده از خویشتن داری در شرایط پرتنش و رو به رو شدن با احساسهای قدرتمند، برای کمک به کودکان مطرح می شود.

۱-واژگان احساسی را گسترده تر کنید.بسیاری از کودکان فقط به این دلیل پرخاشگری می کنند که هیچ راه دیگری برای ابراز نارضایتی خود بلد نیستند. لگد پراندن، فریاد کشیدن، فحش دادن، کتک زدن یا پرتاب اشیا شاید تنها راهی است که این کودکان برای نشان دادن احساساتشان می دانند. کودکان برای بیان حالشان به کلمات احساسی نیاز دارند. می توانند به کمک یکدیگر پوستر«کلمه های احساسی» درست کنید تا اطلاعات کودکتان را در این زمینه بالا ببرید. برای نمونه، بگویید:” بیا همه کلماتی را که می توانیم بگوییم تا به دیگران نشان دهیم واقعاً عصبانی یا ناراحت هستیم، بنویسیم” سپس کلماتی را که به فکر کودک می رسند، بنویسید. فهرست شما می تواند شامل این کلمات باشد. عصبانی ، کفری، خشمگین، دیوانه، ناراحت، کلافه، حرصی، عصبی،مضطرب، پریشان، نگران. کلمات را بر مقوایی بنویسید و آویزان کنید. هر بار فرزندتان عصبانی می شود، آن کلمات را به کار ببرید:« مثل اینکه واقعاً عصبانی هستی. می خواهی درباره اش حرف بزنیم؟»، «واقعاً ناراحت به نظر می رسی، می خواهی کمی قدم بزنی؟» سپس هرگاه کلمه ی جدیدی مطرح شد، آن را به فهرستتان اضافه کنید.

۲-نشانه های آغاز خشم را مشخص کنید. برای فرزندتان شرح دهید که همه ما نشانه هایی داریم که با آنها می توانیم بفهمیم نزدیک است عصبانی شویم و اگر به آنها توجه کنیم، دچار دردسر نمی شویم. سپس به او کمک کنید تا نشانه های خودش را مشخص کند و بفهمد که در آستانه ی عصبانی شدن است. برای نمونه ( صدایم بلند می شود. لپم گل می اندازد. دستانم را مشت می کنم. ضربان قلبم تند می شود. دهانم خشک می شود. تندتر نفس می کشم.) پس از آنکه او درباره نشانه هایش هشیار شد،هربار که در آستانه عصبانیت است، آنها را به او نشان دهید:«مثل اینکه داری عصبانی می شوی . دستانت را مشت کرده ای. آیا خودت احساس می کنی که داری عصبانی می شوی؟» هرچه بیشتر به فرزندانمان کمک کنیم تا با نشانه های شروع خشم در خود آشنا شوند، بهتر خود را آرام خواهند کرد و یاد خواهند گرفت رفتارشان را تنظیم کنند. خشم به سرعت شدت می یابد و اگر به اوج برسد، مهار آن برای کودک تقریباً غیر ممکن خواهد بود.

۳-برای مسلط شدن با خود حرف بزنید. کارشناسان پیشنهاد می کنند برای تسلط بر احساسات باید به کودکان یاد بدهیم در شرایط پر تنش حرفهای مثبت و ساده به خود بزنند. برای نمونه:( صبر کن. آرام بگیر)،)بر خودت مسلط شو)، (یک نفس عمیق بکش)،(می توانم خودم را کنترل کنم) چند عبارت را به فرزندتان پیشنهاد کنید و سپس از او بخواهید یکی از آنها را که برای او راحت تر است، انتخاب کند. هر روز چند بار آن عبارت را با او تمرین کنید. می توانید عباراتی را که انتخاب می کند در چند جای خانه آویزان کنید تا برایش یادآوری شود. هر چه کودکتان بیشتر آن را تمرین کند، به احتمال بیشتری در شرایط پرتنش که به آرام ماندن نیاز دارد، آن را به کار خواهد برد.

۴– کنترل از طریق تنفس شکمی را به او یاد بدهید.یکی از مؤثرترین راههای تسلط بر خود، تنفس درست- به خصوص در شرایط پرتنش- است. از کودک بخواهید در وضعیت راحتی بنشیند و با پشت صاف به پشتی صندلی تکیه دهد. سپس به او نشان دهید که آهسته و با پنج شماره ( یک سیب زمینی، دو سیب زمینی،…) هوا را فرو ببرد، دو شماره صبر کند و سپس به همان شیوه و با پنج شماره هوا را خارج کند. تکرار این دم و بازدم آرامش زیادی به همراه دارد. یکی از شاگردانم آن را تنفس ۱۲ شماره ای نامیده و من هم از آن به بعد ضمن تمرین با کودکان همین نام را به کار می برم.

اگر فرزندتان به هنگام دم، دستش را روی شکمش بگذارد، بهتر متوجه تمرین می شود. می توانیدبه او بگویید که شکمش را به اندازه ی یک هندوانه کوچولو بیرون بیاورد. این تنفس را در حالی که طاقباز بر زمین دراز کشیده است، نیز می تواندانجام دهد. نکته این است که آرام نفس کشیدن را به کودکتان یاد دهید و از او بخواهید تا بارها در شرایط آسوده آن را تمرین کند تا بتواند در مواقع پرتنش آن را به یاد آورد و انجام دهد.

———————————–

منبع : کلیدهای پرورش رفتار و ارزشهای اخلاقی در کودکان و نوجوانان /مؤلف: دکتر میشل بربا /مترجم: فرناز فرود