بررسی مستند نظرات ابن تیمیّه دربارۀ امامان

شواهدی بر بطلان یک افترا

جلیل بهرامی نیا

« بررسی مستند
نظرات ابن تیمیّه دربارۀ امامان اهل بیت »

می دانیم که بشر علاوه بر عقل و
انصاف،که دو بال سعادت هستند،قوای غضبیّه و شهویّه هم دارد و این دو نیز دوشادوش
آن دو ، کمابیش در تشخیص ها ،گزینش ها و سنجش های بشری،حضور و اثر دارند و با حضور
خود، هنرها را می پوشانند و از دل بر دیده، صد حجاب می افکنند! این واقعیّت چنان
بی حجاب و چهره نماست که روان شناسان معرفت را به شناخت و گزارش قانونی نافذ به
نام قانون« عقلانیّت معکوس» واداشته است که بر اساس آن، هر چه موضوع
شناخت،ارتباط بیشتری با مصالح و منافع ما داشته باشد،امکان قضاوت عقلانی دربارۀ آن
به همان میزان کاهش می یابد و داوری ما درباره اش،پیش و بیش از آن که بر حقیقتْ
سنجی مبتنی شود،بر مصلحت سنجی و منفعت گرایی استوار می گردد و ذهن آدمی،تحت تأثیر
روان شناسیِ او، به جای سنجش قوّت و ضعف دلایل یک نظر یا یک ادّعا و بررسی عقلانی
ماهیّت آن،به سنجش پیامدهای قبول یا ردّ آن و ارزیابی نوع ارتباط آن پیامدها با
مصالح و منافع خود می پردازد.یعنی عقل عملی به ناحق در جای عقل نظری می نشیند و
موضوعی علمی-فلسفی به مجمع تشخیص مصالح سیاسی،اقتصادی و هویّتی سپرده می شود.این
امر در واقع،به مثابۀ خشتی کج در همان ابتدای بناست که نتیجه را نیز به صورت
مضاعف، کج می سازد و لذا پرهیز از آن،مقتضای اخلاق علمی و شرط لازم سلامت ادراک و
قضاوت است.

    
می دانیم در حوزه هایی مانند دین و مذهب به علّت درآمیختگی شدید آن با منش و میراث
تاریخی افراد و نیز نقش هویّت سازِ آن در اجتماع،چالش و تعارض حقیقت و مصلحت بسیار
محتمل و معمولاً در حدّ قطعیّت است وکمتر افرادی یافت می شوند که بتوانند با حوصله
و انصاف و به قصد ادراک حقایق،سخنان مخالفان عقیدتی خویش را مُجِدّانه استماع و
تحلیل کنند.

    اکنون خوانندگان
حق دارند که اصل مطلب را جویا شوند و بپرسند که طرح این مقدّمات برای چیست؟! این
نوشتار در پی شناساندن واقعی تر شیخ الاسلام ابوالعبّاس احمد بن عبدالحلیم حَرّانی
دمشقی ،مشهور به ابن تیمیّه و دفع پاره ای اتّهامات مطرح شده دربارۀ اوست
که معمولاً در نوشته های شیعیان درباره اش دیده می شود؛از جمله این که:«اگر رأی
تقی الدّین ابن تیمیّه معیار باشد نه این بنده که تمامت شیعۀ اهل بیت، علیهم
السّلام، متّهم به رفض و خروج از دین هستند»(رضوی فقیه/۱۳۸۲)؛«ابن تیمیّه در کتاب
منهاج السنّه بارها اعتراف کرده که خدا جسم و دیده می شود»(اسلامی/۱۳۷۹/ص۷)؛«او
بسیار به سرزنش حضرت علی پرداخته و سعی در سرزنش و ناسزاگویی از او می کند»(اسلامی/ص۵۴).مرکز
بررسی های اسلامی الغدیر در جزوه ای که دربارۀ ابن تیمیّه نوشته و به قول ناشر
آن،جزوۀ مفید و پرمحتوایی جهت شناخت بیشتر افکار آلودۀ این به اصطلاح«شیخ
الاسلام»است،با نقلی گزینشی و ناامانتدارانه ابن تیمیّه را مخالف اهل بیت می خواند
و از قول او نقل می کند:«اندیشۀ مقدّم شمردن اهل بیت از اثرات جاهلیّت است که اهل
بیت رؤسای قبایل خود را مورد احترام قرار می دادند»(اسلامی/۴۸).خلاصه این که هر
خواننده ای که در نوشته های شیعیان دربارۀ ابن تیمیّه دقّت کند، در می یابد که
بیشتر آنان این دانشمند مسلمان را به دشمنی با اهل بیت و تکفیر شیعیان متّهم می
کنند؛در حالی که لحن تند و زبان گزندۀ وی در منهاج السنّه نه دربارۀ امامان
اهل بیت و شیعیان آنان، بلکه متوجّه مدّعیان پیروی از ایشان است و او، چنان که
خواهیم دید، منصفانه هم به امامت علمی و فقهی امامان اهل بیت و پرهیزکاری ستودنیِ
ایشان قائل و معترف است و هم حساب شیعیان آنان را از مدّعیان تشیّع جدا کرده است.

    ابن تیمیّه در
ابتدا مبانی و ملاک های اندیشۀ خود را معرّفی می کند و می گوید:«مذهب اهل
سنّت،مبتنی است بر قبول قرآن،سنّت و اجماع سلف امّت اسلامی»(منهاج،۱/۱۸۳).سپس بیان
می کند که در میان مسلمانان،فقط و فقط سخن پیامبر حجّـیّت شرعی دارد:«شأن حضرت
رسول،پیام آوری از سوی آفریدگار و ابلاغ امر و نهی او به بشر است؛بر این اساس،هیچ
آفریده ای جز او نباید بی قید و شرط اطاعت شود»(منهاج،۲/۱۰۹) و « انسان های دیگر
از آن جا که دربارۀ آنان احتمال خطا و صواب هست،اقوالشان حجّت و الزام آور و
شایستۀ اطاعت مطلق نیست»(منهاج،۲/۱۱۰).« در علوم عقلی نیز نیازی به امام
نداریم»:(منهاج،۱/۲۹)؛« در دانش های نقلی مانند تاریخ و حدیث نیز آن چه ملاک
است،سلامت و وثاقت اسناد است»:(منهاج،۲/۲۴). نیاز به امام علی القاعده فرع بر وجود
دین است و شأن یک امام و پیشوای دینی نه دریافت پیام خالق و ابلاغ آن به انسان ها،
بلکه تبیین ، توجیه و پاسداشت عقاید و استنباط احکام حوادث واقعه از منابع و ادلّۀ
یک دین است و امام بدون آگاهی از منابع دینی نمی تواند از پیش خود نظر بدهد؛«دانش
مورد نیاز امامان و امّت اسلامی نیز دو نوع است:الف)دانش کلّی، مانند وجوب نمازهای
پنجگانه و روزۀ ماه رمضان ، . . . ناروایی محرّمات و موارد مشابه؛ب)دانش جزیی،
مانند وجوب زکات بر فلان فرد ، لزوم اقامۀ حد بر فلان شخص و . . . ؛در مورد نخست
که شریعت خود مستقل است و نیازی به امام نیست؛زیرا پیامبر (ص) خود،اصول ضروری شرع
را بیان فرموده و موارد قیاسی را نیز به قیاس و اجتهاد واگذاشته
است»(منهاج،۳/۲۵۵).بنابراین امامت در اسلام در دین شناسی،دین گستری و دین
بانی،محدود خواهد ماند و« اگر کسی تحت عنوان معصوم،بدون ارجاع و استناد به نصوص
شرعی به تعیین واجبات و محرّمات بپردازد،شخصی مستقل خواهد بود و نه پیرو؛چنین شخصی
نیز،کسی جز پیامبر نخواهد بود»(منهاج،۳/۲۵۶)؛هم چنین« اگر کسی قائل به وجود معصومی
پس از پیامبر باشد و ایمان به تمام گفته هایش را واجب بشمارد،گو این که لقب نبوّت به
او نداده امّا مفهوم و شأن نبی را به او داده است؛پیداست که چنین ادّعایی خلاف دین
اسلام و قرآن و سنّت و اجماع گذشتگان امّت اسلامی و امامان آن است؛زیرا بر اساس
آیۀ مشهور اولی الامر(نساء/۵۹)مرجع رفع اختلافات احتمالی مسلمانان ، فقط قرآن و
سنّت است و اگر کسی قائل به عصمت شخصی غیر از پیامبر باشد،در واقع با توجّه به
همسانی معصوم با پیامبران در خطاناپذیری، ارجاع اختلافات به او را واجب شمرده و
این،خلاف قرآن است؛از سوی دیگر،پذیرش بی قید و شرط قول معصوم،واجب و مخالفت با او
مستوجب تهدید الهی و کیفر اخروی است:(نساء/۱۴)و چنین شأنی در قرآن فقط و فقط به
پیامبر داده شده است»(منهاج،۳/۱۷۴و۱۷۵)؛«براین اساس،علمای مسلمانِ آگاه از قرآن و
سنّت بر این قاعده اتّفاق دارند که غیر از پیامبر(ص) ، نظر هر شخص دیگری را می
توان رد یا قبول کرد»:(منهاج،۳/۲۵۵).ابن تیمیّه در آثار خود در پرتو این مبانی،به
قضاوت پرداخته است و معتقد است که:« هر نوع نظری را که مستدل و مضبوط به ضوابط
شرعی باشد باید بدون توجّه به هویّت مذهبی گویندۀ آن پذیرفت»:(منهاج،۱/۱۳)؛وی هم
چنین به درستی اظهار می دارد که:« ارتکاب محرّمات و معاصی،چه از سوی سنّی و چه از
سوی شیعی،ناپسند و نکوهیدنی است»:(منهاج،۱/۱۳۳).وی به رغم نقد و نقض بی رحمانۀ
عقاید اختصاصی شیعه و با وجودی که در سرزنش آنان،پای از حدّ اعتدال بیرون نهاده
است،امّا هیچ گاه متعرّض حرمت امامان اهل بیت نشده و حتّی شیعیان را بر خلاف تصوّر
خود شیعیان و بسیاری از سلفی های امروزی،تکفیر نکرده است. ابن تیمیّه در پرتو آیین
داوری و نصفت و با ملاحظۀ پیچیدگی مکانیسم شناخت و باوریابی،با ظرافت مسئولانۀ
فقیهی متعهّد که از خطورت پیامدهای تکفیر و تفسیق آگاه است،برضرورت تفکیک عقیده از
معتقد در قضاوت های کلامی تأکید می ورزد و می گوید:« یک باور گو این که ماهیّتاً
کفر و دین زُدا باشد،امّا شخص معتقد به آن را،که ممکن است از روی ناآگاهی یا تأویل
ناروشمند بدان باور رسیده باشد، نمی توان لزوماً کافر خواند؛زیرا ثبوت کفر در حقّ
اشخاص، همانند تحقّق تهدیدهای اخروی دربارۀ آنان است که شروط و موانع خاصّ خود را
دارد»(منهاج،۳/۶۰).وی هم چنین، ضمن تفکیک نیّت از نتیجه،شیعیان دوازده امامی را
پاکْ نیّت و آراسته به سلامت اخلاقی امّا ناواصل و گرفتار خطای شناختی می داند و
می گوید:«بدعت دو گونه است؛بدعت کسانی همانند خوارج و شیعیان مسلمان که قصد ایشان
متابعت قرآن و پیامبر است، امّا در فهم نصوص دچار خطا شده اند یا احادیث و آیات
مخالف نظرات و تصوّرات خود را تکذیب می کنند ؛ اینان البته با منافقان دین ستیزی
که به رغم بی دینی قلبی ، اظهار تشیّع می کنند،متفاوتند»(کتاب
النّبوّات/ص۱۲۹).شاید وی در این تحلیل به حکم حضرت علی(رض) دربارۀ خوارج نظرداشته
است که فرمود:«لا تُقاتِلُوا الخوارجَ بعدی،فَلَیْسَ مَنْ طَـلَبَ الْحَقّ
فَأخْطَأهُ کَمَنْ طَلَبَ الْباطِلَ فَأَدْرَکَهُ»(نهج البلاغه عبده/خ۶۱):پس از
من با خوارج جنگ نکنید؛زیرا آن که در جستجوی حقیقت است ولی به خطا رفته است،با آن
که در طلب باطل است و به آن رسیده است،یکسان نیست.ابن تیمیّه حتّی فراتر از
این،به خلاف پاره ای منسوبان کنونی وی که بی پروا غلیان عاطفی خویش را با داوری
های اخلاقی و اعتقادی ترجمه می کنند و همۀ شیعیان را به چوب تکفیر می رانند،پس از
مقایسۀ شیعیان اسماعیلی و شیعیان دوازده امامی و تفضیل امامیّه بر اسماعیلیّه، به
صراحت بر وجود افراد مؤمن در میان امامیّه تأکید می کند و می گوید:«شیعیان امامیّه
به رغم ناآگاهی و کژروی زیادی که دارند،افرادی در میانشان هست که در ظاهر و باطن
مسلمانند و از زندقه و نفاق بدورند»(منهاج،۱/۲۲۸).بنابراین لازم است که با تأسّی
به علمای خویش،بهوش باشیم که در کشاکش رقابت های هویّتی و در گرماگرم نزاع
سیاسی،انصاف و خیرخواهی را نبازیم و سعی کنیم به جای تخلیۀ هیجانی و تبادل طعن و
لعن،با گزارش و ارزیابی منصفانه و پیراسته از جرح عواطف،فضایی آرام و منطقی برای
هم اندیشی و تفاهم فراهم آوریم که در غیر این صورت،زیانکار و گناه آلود خواهیم
شد؛چنان که خود ابن تیمیّه نیز یادآوری می کند :«برآدمی است که کارش پیش از هر چیز
برای خدا و انگیزه اش فرمانبرداری از او با انجام نیکی ها و اقداماتش از سر نیک
خواهی و برای تبیین حقایق باشد؛وگرنه در صورتی که مجادلات فکری او به منظور اثبات
برتری خود یا مذهب خود و به قصد رقیب افکنی باشد،اقدام وی گناه و در درگاه
خداوند،ناپذیرفتنی خواهد بود؛نیز اگر چنین کاری را برای خودنمایی و جست و جوی نام
و جاه انجام دهد،بی پاداش خواهد ماند!»(منهاج،۳/۶۴).

    ابن تیمیّه به رغم
این که در اصل، برای جدال فکری و کلامی با شیعه کتاب منهاج السنّه را نوشته
است،امّا در مواردی به خطای برخی افراد اهل سنّت نیز اعتراف می کند؛چنان که گفته
است:«ما نمی گوییم که تمامی گروه های اهل سنّت بر راه صوابند؛بلکه در میانشان هم
راست رو هست و هم کژرو؛با وجود این،در جمع بندی کلّی، حقّانیّت اهل سنّت از شیعه و
خطای شیعیان از اهل سنّت بیشتر است»(منهاج،۱/۲۳۳).در جایی دیگر می گوید:«بارها
گفته ایم که ما منکِر وجود خطا در میان برخی طوائف سنّی نیستیم؛در عین حال معتقدیم
که اهل سنّت به خلاف شیعیان بر خطا اتّفاق نکرده اند»(منهاج،۲/۱۷).

    ابن تیمیّه بر
خلاف پندار و افترای بسیاری از مخالفانش که وی را منکر فضائل اهل بیت می
دانند،دوستی اهل بیت را بر مسلمانان واجب می شمارد:(منهاج،۲/۱۱۸)؛نیز در جایی دیگر
در بیان اصول باورهای اهل سنّت می گوید:«. . . اهل سنّت ، اهل بیت پیام آور
خدا(ص)را دوست می دارند و سفارش های پیامبر دربارۀ ایشان را پاس می دارند؛از جمله
این که در غدیر خم دربارۀ ایشان فرمود:«اُذَکِّرُکُمُ اللهَ فی اَهْلِ بَیْتی»:هشدار
که در رفتار با اهل بیتم خدا را در نظر داشته باشید.نیز به عمویش عبّاس، که از
جفای برخی قریشیان در حقّ بنی هاشم گله مند بود،فرمود:«وَالّذی نَفْسی بِیَدِهِ لا
یُؤْمِنونَ حَتّی یُحِبّوکُمْ لِلّهِ وَ لِـقَرابَـتی»:سوگند به آن که جام در دست
اوست،مؤمن قلمداد نمی شوند مگر آن گاه که شما را برای رضای خدا و به سبب خویشاوندی
من دوست بدارند . . . »(العقیده الواسطیه/ص۵۳)در صفحۀ بعدی همین کتاب توضیح می دهد
که:«اهل سنّت از روش نواصب که با گفتار یا رفتار،اهل بیت را می آزارند،اعلام برائت
می کنند».وی بر امامت امامان اهل بیت در بُعد فقهی و اعتقادی اعتراف دارد و پیروی
از آنان را مایۀ هدایت و نجات می داند؛همۀ سخن او این است که برای احراز این هدایت
و نجات،صِرف ادّعای پیروی از آنان کافی نیست؛یعنی نقد و نقض های ابن تیمیّه نه بر
ضدّ شیعیان اهل بیت بلکه بر ضدّ مدّعیان تشیّع است و این نکتۀ ظریف و رهگشا را در
مطالعه و گزارش مباحث جدلی ابن تیمیّه، به حکم انصاف باید لحاظ کرد.

    وی ضمن تفکیک میان
عقاید ائمّۀ اهل بیت و عقاید مدّعیان پیروی از ایشان،می گوید:«ثبوت و صحّت انتساب
امامیّه و دیگر فِرَق شیعی به اهل بیت را نمی پذیریم و معتقدیم که شیعیان در تمامی
اصول اعتقادی خود همانند توحید،عدل و امامت که با اهل سنّت اختلاف دارند،مخالف
علی(رض) و امامان اهل بیت نیز هستند»(منهاج،۲/۱۱۶)؛وی حتّی از این که کسانی با
عقاید ناسره و توجیه ناپذیر،خود را به ائمّه منتسب کنند اظهار تأسّف می کند و می
گوید:«یکی از نابختیاری ها و مصائب نوادگان حسین(رض)،انتساب غلاه شیعه به ایشان است»(منهاج،۲/۱۲۵).وی در
اعتراف به امامت پیشوایان اهل بیت در دانش و تدیّن،می گوید:«امامت آنان به این
اعتبار(به اعتبار عالم و متّقی بودنشان)،از نظر اهل سنّت جای تردید و نزاع نیست و
سنّیان،همان گونه که قائل به امامت سعید بن مسیّب،عُرْوَه بن زبیر،… مالک،…
ابوحنیفه،شافعی و احمد بن حنبل هستند،به امامت ائمّۀ اهل بیت در امور دینی نیز
اعتراف دارند؛امّا احادیث و فتاوایی که از دستۀ اوّل نقل و تدوین شده،از گروه دوم
بیشتر است؛وگرنه اهل سنّت،یحیی بن سعید را از حعفر بن محمّد،زُهری و حَماد را از
ابوجعفر باقر و قاسم بن محمّد و عروه بن زبیر را از علی بن حسین سجّاد، برتر و
بالاتر نمی دانند و همۀ اینان را در اهلیّت امامت و نقل احادیث،ثقه و صادق می
دانند»(منهاج،۲/۱۳۵و۱۳۶)؛«علی بن حسین سجّاد،پسرش ابوجعفر باقر و جعفر بن محمّد
صادق و دیگر امامان از این نظر(بهره مندی از دانش و تقوا)،امامان اهل سنّت نیز
هستند و روایات آنان از جدّشان رسول الله همانند روایات دیگر راویان،قابل قبول است
و اگر روایات و آرای منقول از مالک،شافعی و احمد بن حنبل از آرا و روایات منقول از
موسی بن جعفر کاظم،علی بن موسی الرّضا و محمّد بن علی جواد بیشتر نمی بود،مسلمانان
از گروه اخیر به گروه قبلی عدول نمی کردند؛در غیر این صورت چه علّتی داشت که علما
و دینداران،مالک بن اَنَس را بر موسی بن جعفر کاظم،که همشهری و معاصر او بوده
است،ترجیح دهند؟!»(منهاج،۲/۱۴۰).چنان که ملاحظه می شود ابن تیمیّه نه تنها مخالف
امامان اهل بیت نیست، بلکه آنان را در دین شناسی و تقوا،دارای مقام اجتهاد مطلق
و مایۀ هدایت می داند و سرْمذهب نشدن آنان برای عموم مسلمانان را نه ناشی از فقدان
شرایط علمی و شخصیّتی ایشان، بلکه محصول شرایط جامعه شناختیِ آن روزگار می داند.وی
بر خلاف پاره ای تبلیغات یک سویه و غیرمنصفانه،دوستدار صمیمی اهل بیت است و دوستی
ایشان را لازمۀ مسلمانی می خواند:«به لحاظ تاریخی و حدیثی ثابت است که پیامبر(ص)
حَسَنَین و پدرشان را در زیر کساء قرار داد و فرمود:پروردگارا اینان اهل بیت من
هستند؛پس پلیدی را از ایشان دور دار و کاملاً تطهیرشان فرما.هم چنین آنان را به
هنگام مباهله به عنوان خانوادۀ خود فراخواند.خلاصه،فضائل این دو فراوان است و هر
دو از والاترین بزرگان مؤمنان اند»(منهاج،۲/۱۲۱)؛دربارۀ امام سجّاد، امام باقر و
امام صادق می گوید:«علیّ بن حسین به لحاظ دینی و علمی از بزرگان تابعین به شمار می
آید . . . خداترسی،فروتنی و دستگیری پنهانی او از نیازمندان و فضایل فراوانش در
تاریخ معروف است . . . او از برجسته ترین علما و وارستگان نسل تابعین بود . . .
ابوجعفرمحمّد بن علی از برگزیدگان و نامداران عرصۀ دانش و دینداری بود و به سبب
تبحّر علمی اش او را باقر( یعنی شکافنده) می گفتند . . . جعفر صادق(رض) در دانش و
دیانت ، برجسته و ممتاز بود»(منهاج،۲/۱۲۳).دربارۀ حضرت علی(رض)می گوید:«عموم اهل
سنّت بر این امر اتّفاق دارند که علی از طلحه و زبیر،برتر و فاضل تر است،چه رسد به
معاویه و دیگران! و او و یارانش در برابر معاویه و همراهانش،به حق و صواب نزدیک
ترند(منهاج/۲/۱۹۶)؛مع الوصف،بنا برنصوص قاطع نبوی ترک نزاع برای هر دو گروه،بهتر و
سودمندتر و پرهیز از هم ستیزی بهتر از اقدام به آن بود و حضرت علی به رغم حقّانیّت
بیشتر،اگر از جنگ خودداری می ورزید،زیبنده تر و برتر و بهتر می بود؛با همۀ این
ها،اهل سنّت به حکم فرمودۀ الهیِ(وَالّذینَ جاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ یَقولونَ
رَبّنَا اغْفِرْ لَنا و لِإِخْوانِنَا الّذینَ سَبَقونا بِالْایمانِ . . .)حشر/۱۰،
از آفریدگار بزرگ برای همۀ آنان درخواست رحمت و آمُرزش می کنند»(منهاج،۲/۲۰۴)؛«اهل
سنّت هم چنین، بر وجوب دوست داشتن علی،اجماع و اتّفاق دارند و  در برابر گروه
هایی چون خوارج و نواصب که از علی بدگویی می کردند،با سرسختی و جدیّتِ بی نظیر از
او دفاع کرده اند(منهاج،۲/۲۰۶)و کتب تمامی طوائف اهل سنّت،سرشار از ذکر فضائل و
مناقب علی و نکوهش کسانی است که، با هر پایگاه مذهبی، در حقّ او جفا کرده اند؛آنان
هم چنین سبّ علی را تقبیح و دشنام گویان به او را محکوم کرده اند . . . فراتر از
این،اهل سنّت بالجمله بر این حکم اجماع دارند که حضرت علی در نظر خدا و رسول خدا و
مسلمانان،از معاویه و پدر و برادرش،که از وی بهتر بود،ارجمندتر و والاتر و برای
تصدّی خلافت،لایق تر و شایسته تر بوده است»(منهاج،۲/۲۰۶).لازم به ذکر است که اهل
سنّت،چنان که ابن تیمیّه هم اشاره کرد،به صورت همنوا و یک صدا از همان آغاز بر
حقّانیّت حضرت علی در برابر تمامی مخالفانش صحّه گذاشته اند؛به عنوان مثال
ابوالحسن ندْوی(رح) با اقتباس ازکتاب مناقب الامام الاعظم(۲/۳۸) نوشتۀ صدر
الائمّه موفّق بن احمد مکّی ،قول امام ابوحنیفه در این باره را چنین نقل می
کند:«هیچ کسی با علی نجنگیده مگر این که علی از وی به حقّ و صواب نزدیک تر بوده
است و اگر علی در برابر آنان موضع نمی گرفت،هیچ کسی نمی دانست که در میان مسلمانان
چگونه رفتار کند»(المرتضی/ص۱۷۷).علامه ابو الفرج ابن جوزی نیز در همین رابطه گفته
است:«در میان علما کسی مخالف این رأی نیست که در تمام جنگ هایی که با علی شده ، حق
با علی بوده است؛چگونه چنین نباشد در حالی که پیامبر برایش دعا کرد که:خدایا علی
به هر سو که می رود،حق را با او همراه ساز»(صیدالخاطر/ص۲۴۳).تمام سخن اهل سنّت این
است که شورش مسلّحانه بر ضدّ خلیفۀ قانونی مسلمانان،به رغم حرمت و ممنوعیّت،سبب
خروج از دین و جواز سبّ و لعن و تکفیر نیست.

 بنا برآن چه به صورت مستند از
نوشته های ابن تیمیّه،عالم دلیر و جریان ساز قرن ۸ ه.ق، نقل شد ، وی بر خلاف القای
مخالفانش،نه دشمن اهل بیت است و نه قائل به کفر شیعیان؛بلکه وی،دوستدار اهل بیت و
معترف به صلاحیّت دینی و علمی آنان برای پیشوایی مسلمانان است و هر فردی که خلاف
این ها را از زبان او نقل کند،آیین پژوهش و گزارش علمی را نقض کرده است.چه بهتر که
به جای چهره نگاری غیرمنصفانه از مخالفان فکری خویش برای بدنام کردن آنان در میان
جامعه،در پرتو دستور رهگشای(وَ لا یَجْرِمَنّکُمْ شَنَئانُ قَوْمٍ علی اَنْ
لاتَعْدِلوا) لوازم توصیف عادلانه را پاس بداریم و به جای سیاه نماییِ هویّت
گوینده،به تأمّل جدّی و تفهّمی در ماهیّت گفتار بپردازیم و به خود بقبولانیم که
بالاترین مصلحت،تقریر حقیقت است.

منابع و مآخذ:  منبع : صلاح الدین نت

۱)ابن تیمیّه،کتاب النّبوّات،بیروت:دارالقلم.

۲)ابن تیمیّه،العقیده الواسطیّه،تحقیق
زهیر شاویش،بیروت:المکتب الاسلامی،چاپ سوم،۱۴۱۴ق.

۳)ابن تیمیّه،منهاج السنّه
النّبویّه،بیروت:المکتبه العلمیّه،۱۳۲۲ق.

۴)ابن جوزی،جمال الدّین ابوالفرج
عبدالرّحمن،صیدالخاطر،تحقیق محمّد عبدالرّحیم،بیروت:دارالفکر،۱۴۲۲ق.

۵)اسلامی،محسن،چهرۀحقیقی ابن
تیمیّه پایه گذار افکار وهّابیّت،قم:نشر فقاهت،چاپ دوم،۱۳۷۹ش.

۶)ندوی،ابوالحسن،المرتضی سیره علیّ
بن ابی طالب،دمشق:دارالقلم،چاپ دوم،۱۴۱۹ق.

۷)رضوی فقیه،سعید،مقالۀ«من
مسلمانم،قبله ام یک گل سرخ»،روزنامۀ یاس نو ،ص۲،سال
اوّل،شمارۀ۱۰۰،یکشنبه ۱۵ تیر ۱۳۸۲ .