طلوع ماه نور و چهار حق رمضان بر مسلمان
طلوع ماه نور و چهار حق رمضان بر مسلمان
نویسنده: شهید حسن البناء / ترجمه: عبدالخالق احسان
{فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ} [البقره: ۱۸۵] پس هر که از شما ( فرا رسیدن ) این ماه را دریابد، باید که آن را روزه بدارد.
مبارک است، طلوع ماه زیبا روی و مژده رسان خوبی ها؛ ماه رمضان، درخشنده انوار قرآنی، خوشبو کنننده نسیم بهشتی، تپه ی استراحت در صحرای پهناور، راحت کننده ارواح با ادای نماز، روزه و قیام شب.
پروردگار! ماه رمضان را برای مان ، ماه امنیت، ایمان، آرامش، صلح، خوبی و هدایت قرار بده؛ الله اکبر و الله اکبر و الحمد لله. رسول الله صلی الله علیه وسلم چه راست فرموده اند: ” إِذَا کَانَتْ أَوَّلُ لَیْلَهٍ مِنْ رَمَضَانَ، صُفِّدَتِ الشَّیَاطِینُ، وَمَرَدَهُ الْجِنِّ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ، فَلَمْ یُفْتَحْ مِنْهَا بَابٌ، وَفُتِحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّهِ، فَلَمْ یُغْلَقْ مِنْهَا بَابٌ، وَنَادَى مُنَادٍ: یَا بَاغِیَ الْخَیْرِ أَقْبِلْ، وَیَا بَاغِیَ الشَّرِّ أَقْصِرْ، وَلِلَّهِ عُتَقَاءُ مِنَ النَّارِ، وَذَلِکَ فِی کُلِّ لَیْلَهٍ ” سنن ابن ماجه (۱/ ۵۲۶) شب اول رمضان، شیطان ها زولانه شده و جنیات دور کرده می شوند، دروازه های دوزخ بسته می شود که هیچ دری باز نمی ماند، دروازه های بهشت باز شده و هیچ دروازه ی بسته نمی باشد و منادی صدا می کند: ای طلب کننده خوبی ها، پیش بیا و ای طلب کننده بدی ها دست نگهدار. درین شب رمضان، الله متعال تعدادی از مستحقین دوزخ را بخشیده و آزاد می کند و این برنامه هر شب ادامه دارد.
اسلام بر احکام، عبادات، فرایض و واجباتی بنا شده است، خداوند متعال بخاطر فضل و احسانی که بر بندگانش دارد؛ این دساتیر را بر قواعد و پایه های از خوبی و فضیلت بنا کرده که در دنیا و آخرت به فایده انسان بوده و باعث نیکبختی او می گردد.
قاعده اول: قاعده اساسی برای قبولیت و کامل بودن عبادت، نیت صادقانه و اخلاص برای پروردگار جهانیان است. الله متعال می فرماید: {وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ} [البینه: ۵] در حالی که جز این بدیشان دستور داده نشده است که مخلصانه و حقگرایانه خدای را بپرستند.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ، وَإِنَّمَا لِکُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى» صحت اعمال به نیت بستگی دارد و هر کس تنها پاداش آنچه را که نیت کرده است میگیرد.
عبادتی که قلب و وجدان با اعضای بدن همراه نباشد و باعث پاکی روح و نفس نگردد؛ هیچ ارزشی نداشته و ثوابی بر آن مرتب نمی شود؛ لذا درین صورت از نماز آنقدر بهره می گیرد که دانسته مصروف چه عملی می باشد و بسا روزه دارانی هستند که از روزه، جز گرسنگی و تشنگی بهره ی ندارند.
قاعده دوم: دفع حرج و سختی و در نظر داشت سهولت و آسانگیری؛ در عبادات اسلامی و تکالیف شرعی هیچ مشقتی بر بندگان نبوده و باعت دلتنگی شان نمی گردد. الله متعال می فرماید: {مَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَلِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ} [المائده: ۶] خداوند نمی خواهد شما را به تنگ آورد و به مشقّت اندازد و بلکه می خواهد شما را ( از حیث ظاهر و باطن ) پاکیزه دارد و (با بیان احکام اسلامی ) نعمت خود را بر شما تمام نماید ، شاید که شکر او را به جای آورید . {وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ} [الحج: ۷۸] و در دین کارهای دشوار و سنگین را بر دوش شما نگذاشته است. {یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ} [البقره: ۱۸۵] خداوند آسایش شما را می خواهد و خواهان زحمت شما نیست، و ( خداوند ماه رمضان و رخصت آن را برای شما روشن داشته است ) تا تعداد ( روزهای رمضان ) را کامل گردانید و خدا را بر این که شما را هدایت کرده است ، بزرگ دارید و تا این که ( از همه نعمتهای او ) سپاسگزاری کنید .
پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: یَسِّرُوا وَلَا تُعَسِّرُوا وَبَشِّرُوا وَلَا تُنَفِّرُوا. (رواه البخاری) آسان گیر باشید نه سخت گیر و مژده دهنده باشید نه نفرت انگیز.
این قاعده در تمام تکالیف شرعی و عبادت های اسلامی وجود دارد؛ اگر به احکام شرعی تأمل کنیم، این موضوع را در تک تک احکام به وضوح مشاهده می نماییم، مثلاً در مورد روزه، الله متعال می فرماید: {أَیَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ} [البقره: ۱۸۴] روزه در ) چند روز معیّن و اندکی است ، و کسانی که از شما بیمار یا مسافر باشند ( اگر افطار کردند و روزه نگرفتند ، به اندازه آن روزها ) چند روز دیگری را روزه می دارند ، و بر کسانی که توانائی انجام آن را ندارند لازم است کفّاره بدهند، و آن خوراک مسکینی است و هر که کار خیر را پذیرا شود ( و بر مقدار فدیه بیفزاید ، و یا علاوه از روزه فرض ، روزه سنّت نیز بگیرد ) برای او بهتر است . و روزه داشتن برای شما خوب است اگر ( حقائق و نکات عبادات را ) بدانید .
قاعده سوم: این عبادات آثار عملی مفیدی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد و تنها بخاطر تعبد و اطاعت فرض نشده؛ بلکه در عبادات اسلامی در پهلوی بهره اخروی و تهذیب نفس، جنبه دنیوی و اجتماعی نیز در آنها لحاظ شده است. اسلام به هیچ چیزی دستور نداده است، مگر این که پاکیزه بوده و مردم آثار آن را در زندگی عملی شان می بینند و از هیچ چیزی منع نکرده است، مگر این که پلید بوده و مردم آثار شر و ضرر آن را در زندگی شان لمس می کنند.
{الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاهِ وَالْإِنْجِیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّبَاتِ وَیُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَائِثَ وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذِینَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ} [الأعراف: ۱۵۷] کسانی که پیروی می کنند از فرستاده ( خدا محمّد مصطفی ) پیغمبر امّی که ( خواندن و نوشتن نمی داند و وصف او را ) در تورات و انجیل نگاشته می یابند . او آنان را به کار نیک دستور می دهد و از کار زشت بازمی دارد ، و پاکیزه ها را برایشان حلال می نماید و ناپاکها را بر آنان حرام می سازد و فرو می اندازد بند و زنجیر ( احکام طاقت فرسای همچون قطع مکان نجاست به منظور طهارت ، و خودکشی به عنوان توبه ) را از ( دست و پا و گردن ) ایشان به در می آورد. پس کسانی که به او ایمان بیاورند و از او حمایت کنند و وی را یاری دهند ، و از نوری پیروی کنند که به همراه او نازل شده است ، بیگمان آنان رستگارند.
ای امت مسلمان، ماه صیام بر شما سایه افگنده است، درین ماه یک رکن از ارکان اسلام عملی می شود و این رکن بر شما حقوقی دارد که باید به ادای آن ها بپردازید:
حق اول: این که نفوس ما برای استقبال ازین ماه با توبه صادقانه و پاکی کامل و شامل آماده شود. {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحًا عَسَى رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یَوْمَ لَا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَى بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ} [التحریم: ۸] ای مؤمنان ! به درگاه خدا برگردید و توبه خالصانه ای بکنید ، شاید پروردگارتان گناهانتان را محو نماید و بزداید ، و شما را به باغهای بهشتی داخل گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است . این کار در روزی خواهد بود که خداوند پیغمبر و کسانی را خوار و سبک نمی دارد که با او ایمان آورده اند . نور ( ایمان و عمل صالح ) ایشان ، پیشاپیش و سوی راستشان ( رو به جانب بهشت ) در حرکت است . می گویند : پروردگارا ! نور ما را کامل گردان و ما را ببخشای ، چرا که تو بر هر چیزی بس توانائی .
حق دوم: این که بر روزه حسی و معنوی حریص بوده و به امور آتی پایبند باشیم: بازداشتن از شکننده های روزه، جلوگیری اعضای بدن از ارتکاب گناهان و منکرات، توجه صادقانه به سوی خداوند، تأمل دوامدار، کثرت ذکر ، اندیشه و تفکر در ملکوت آسمان ها و زمین.
حق سوم: انجام عبادات فراوان درین ماه، بخصوص نیکی و احسان به والدین و خویشاوندان و تهیدستان و تلاوت قرآنکریم؛ چون الله متعال ثواب صدقه دهنده ها را درین ماه چند برابر می سازد و درجات تلاوت کننده های متدبرانه را بلند می برد. رسول الله صلی الله علیه و سلم در رمضان بیشترین سخاوت مندی را داشته و جبریل علیه السلام در رمضان، قرآن را برای شان تکرار تلاوت می کرد. رسول الله صلی الله علیه و سلم از باد نیز سخاوت بیشتر داشتند.
حق چهارم: محافظت بر نماز تراویح و قیام شب و مناجات به درگاه پرورگار جهانیان، کسی که در رمضان با ایمان و طلب ثواب به قیام شب بپردازد، گناهان گذشته اش آمرزیده می شود. این نماز شب در قلب های فروتنان چقدر نور و روشنایی می تاباند. {قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (۱) الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ} [المؤمنون: ۱، ۲] مسلّماً مؤمنان پیروز و رستگارند . کسانیند که در نمازشان خشوع و خضوع دارند .
پروردگارا! نیکی و هدایت را برای مان الهام کن و توفیق خیر و استقامت نصیب مان فرما؛ تو تقوا پذیر و آمرزنده ای!
