۶- رمضان منزلگاه عارفان،منزل ششم: افطار و سنّت‌های آن
۶- رمضان منزلگاه عارفان،منزل ششم: افطار و سنّت‌های آن
نویسنده : محمّد احمدیان
منزل ششم: افطار و سنّت‌های آن
منزل ششم از منزلگاه رمضان، «افطار» است. افطار و چگونگی آن در ابعادی قابل بحث و بررسی می‌باشد. افطار در پایان روز، نوعی پیروزی کوتاه مدت برای روزه‌دار است. که در طول ساعت‌ها بر هواهای نفسانی و شهوانی خویش چیره و غالب شده، بنابراین دارای سروری است که هر کسی خود می‌تواند آن را توصیف و تعریف کند. مسلم است هر چه بیشتر در میدان مبارزه با شهوات تلاش بیشتری بکار گرفته باشد، و در صحنه‌ی نبرد مقاومت نموده، و تهاجمات نفسانی را مهار و کنترل کرده باشد، لذت و شیرینی این پیروزی بیشتر خواهد بود. امّا بعد از دستاوردهای روحی و درونی، اموری هم هنگام افطار لازم است که رعایت شود تا بهره‌ی پیروزی بیشتر شود:
۱- سنّت‌های افطار:
الف: تعجیل در افطار:
عجله کردن در افطار- البته بعد از غروب برابر افق- یکی از سنّت‌های پیامبر(ص) می‌باشد. چون در هر عبادتی اعم از نماز، زکات و روزه انجام آن عبادت در ابتدای زمان آن، دارای فضیلت بیشتر است. در این رابطه، پیامبر(ص) فرموده است:
قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ : « أَحَبُّ عِبَادِی إِلَیَّ، أَعْجَلُهُمْ فِطْرًا » (ترمذی، ۲۰۰۵، حدیث شماره ۷۰۰، نووی، ۶۸، ص ۷۱۸)
خداوند عزّوجل فرمود: محبوب‌ترین بندگانم نزد من، کسی است که در افطار بیش از همه شتاب می‌کند.
ب: افطار با خرما:
دومین سنّت در هنگام افطار، افطار روزه با خرما می‌باشد. هرگاه صحبت از سنّت پیامبر(ص) به میان می‌آید بدون تردید در فلسفه‌ی آن، خیری نهفته است که گاهی ما از فلسفه‌ی آن مطلع می‌شویم و گاهی درک آن برای ما ممکن نمی‌باشد، خوردن خرما، قند کاهش یافته در دوران روزه‌داری را جبران می‌کند، و به علت دارا بودن فیبر و خاصیت ملیّن بودن آن، سیستم گوارشی را که به دلیل روزه داری بی تحرک شده است، به تحرک وا می‌دارد. در ضمن این میوه سرشار از انواع ویتامین از جمله: A- B- C و E است. همچنین دارای فلزات معدنی مثل فسفر، کلسیم، آهن، ید و منیزیم می‌باشد که هر کدام از این مواد در سلامتی انسان نقش بسزایی دارد. (باشگاه خبرنگاران جوان، اینترنت)
در رابطه‌ی افطار با خرما پیامبر(ص) فرموده است:
« إِذَا أَفْطَرَ أَحَدُکُمْ فَلْیُفْطِرْ عَلَى تَمْرٍ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَلْیُفْطِرْ عَلَى الْمَاءِ فَإِنَّهُ طَهُورٌ » (أبی داود، ۲۰۰۱، جلد/۲، حدیث ۲۳۵۵)
هرگاه یکی از شما افطار نمود، باید با خرما افطار نماید و اگر خرما را نیافت باید با آب افطار کند، زیرا آب پاک کننده است.
ج: طعام حلال:
نظر به اینکه یکی از اهداف روزه‌دار، کنترل اعضاء و تسلط بر آنها است، تسلط بر شکم در جهت تغذیه آن به طعام حلال، هدفی اساسی و لازم، برای روزه‌دار باشد، هر چند این به مدیریّت نظام خانواده، مربوط می‌گردد، که از آوردن لقمه‌ی حرام بر سرِ سفره پرهیز نمایند. لازم است روزه‌دار از طعام حلال در حدّ رفع نیاز بهره گیرد تا مبادا افراط در خوردن، او را از عبادت و سنّت تراویح منع کند. در این رابطه امام غزالی می‌گوید: «به وقت افطار حرام و شبهت نخورد و از حلال خالص نیز بسیار نخورد که هر آنچه به روز فوت شده باشد، تدارک کند، چه مقصود حاصل آید؟ که مقصود از روزه ضعیف کردن شهوتست و طعام دوباره به یک بار خوردن، شهوت را زیاد می‌کند» (غزالی، ۱۳۶۴، ص ۱۸۸).
خوردن طعام حلال علاوه بر اینکه فرمانبری و اطاعت از خداوند است، انسان را در راستای تقرّب به ذات احدیّت و سپاسگزاری او هدایت می‌کند. عکس آن حرام خوردنّ پیروی و دنباله‌روی از شیطان می‌باشد، که در نتیجه‌ی آن، انسان را از مسیر هدایت منحرف و در مسیر فحشاء و منکرات قرار می‌دهد؛ به همین خاطر قرآن به صراحت نتیجه و عملکرد هر طعام حلال و حرام را برای انسان بیان می‌کند:
« یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ (۱۶۸) » بقره/۱۶۸
(ای مردم ! از آنچه در زمین است و حلال و پاکیزه است (و خدا آن را تحریم نکرده و نفس انسان گوارا و خوشایندش می داند) بخورید ، و پا به پای اهریمن راه نیفتید (و به دنبال شیطان روان نشوید) . بی گمان او دشمن آشکار شما است).
« إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ » بقره/۱۶۹
(او تنها شما را به سوی زشتکاری و گناهکاری فرمان می دهد (و بدیها را در نظرتان می آراید و شما را وا می دارد بر) این که آنچه را نمی دانید به خدا نسبت دهید (و با پیروی از اوهام و خرافات نادانسته به دنبال معبودهای باطل روان شوید و حلال را حرام ، و حرام را حلال بشمار آورید).
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُوا لِلَّهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ » بقره/۱۷۲
(ای کسانی که ایمان آورده اید ! از چیزهای پاکیزه ای بخورید که روزی شما ساخته ایم ، و سپاس خدای را بجا آورید ، اگر او را پرستش می کنید).
در این منزل عرفانی، با رعایت سنّت در افطار و خوردن لقمه‌ی حلال، زمینه‌ی پله‌ی دیگری را برای عروج انسان روزه‌دار، فراهم می‌کند و بُعد دیگری از شخصیّت ایمانی او شکل می‌گیرد و به معرفتی دست می‌یابد و دریچه‌‌هایی از سعادت را به روی روزه‌دار می‌گشاید، و فاقد آن بوده است.
