نشستی با امت اسلامی / خلل کجا است ؟

نشستی با امت اسلامی / خلل کجا است ؟

نخست با محیطی را که در آن چنین مشکلی وجود دارد شناخته وعوامل واسباب آنرا اینگونه مورد بحث وبررسی قرار دهیم که آیا چنین محیطی ، محیط امت اسلامی است ویا محیطی است که حرکت اسلامی در آن فعالیت می کند یا هردوی آنها ؟ وقتی که از محیط بزرگ اسلامی بحث می کنیم ، کلمه ی ( خلل) آن واقعیت وبیماریی را که دامنگیر امت شده واز آن شکایت می کنند را تعبیر نمی کند . خلل نیست؛ بلکه عدم بیماری است : خلل وقتی ایجاد می شود که هدف مشخص ، راه روشن، ووسیله فراهم شده باشد اما ما نعی بر سر راه پیدا شود . بعنوان مثال :دانشجویی که قصد تحصیل علم مسافرت کرده و می داند چه نوع علمی کسب ، به کدام واز کدام راه برود ،اما در راه وسیله نقلیه اش از کار می افتد ،اینجا خللی پیش آمده ؟ او را به جستوجوی مشکل ورفع آن وادار می کند اگر این مثال را بر امت اسلامی تطبیق دهیم مشکل بسیار جدی تر ومهمتر از خلل است ( عدم بیداری ، عدم شناخت هویت ، دور شدن از هدف ودر نهایت گم کردن راه ) امتی که خود را فراموش کرده است : وقتی که به مطالعه ی کتاب خدا می پردازیم وامت اسلامی که خداوند در کتابش توصیف کرده مد نظر قرار داده ، خود را امت دیگر می یابیم . خداوند امت قرانی را به بهترین امت توصیف فرموده : علل واسباب این وصف را امر به معروف ونهی از منکر وایمان داشتن به خداوند بر می شمارد( کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْکِتَابِ لَکَانَ خَیْراً لَهُمْ مِنْهُمْ الْمُؤْمِنُونَ وَأَکْثَرُهُمْ الْفَاسِقُونَ (   ۱۱۰ آل عمران) .اما امت اسلامی ما نه تنها امر به معروف ونهی از منکر نمی کنند بلکه حتی حس ومیزان این امر را نیز از دست داده اند . خداوند امت اسلامی را به اعتدال وصف می کند( وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَهَ الَّتِی کُنتَ عَلَیْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ وَإِنْ کَانَتْ لَکَبِیرَهً إِلاَّ عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیُضِیعَ إِیمَانَکُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِیمٌ (۱۴۳) بقره – اما امروزه منهج میانه روی واعتدال را رها کرده وبه اطراف تمایل پیدا نموده اند . خداوند امت اسلامی را به وحدت وصف نموده است(إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ (۹۲الانبیاء ) اما امت اسلامی ، امت واحدی آنگونه که خداوند دوست دارد به حساب نمی آید بلکه به دسته ها و گروههای که دشمن یکدیگرند تبدیل شده وبه نفع استعمار حرکت می کنند .

امت اسلامی ومیزان پیشرفت مادی : اگر به امت خود در پرتو موازین پیشرفتهای مادی عصر حاضر نگاه کنیم ، خود را عقب افتاده می یابیم این امت در مقابل امتهای دیگر از لحاظ مسائل اقتصادی وتجهیزات نظامی همیشه ضعیف بوده است

امتی که نیروهایش تعطیل شده است ؛ مصیبت بزرگ امت اسلامی در این است که علی رغم کثرت وتنوع تواناییها و استعدادهایش ، آنرا تعطیل کرده واز آنها استفاده نمی کند .

استعدادهای فکری ما تعطیل شده است ؛ تواناییهای فکری ما تعطیل گشته اند ، چرا که ما مقلدیم نه مجتهد ، پیرو یم نه متفکر ، شگفتا از امتی که اولین آیه ی نازل شده در کتاب آسمانیش کلمه ی ( إقرء ) است ولی خواندن را دوست ندارد . اگر هم آنرا دوست داشته باشد فهمیدن را دوست ندارد ، اگر بخواهد که بفهمد آنرا عملی ننمی کند و اگر آنرا هم عملی بکند در این کار استمرار ندارد .

توانییها واستعدادهای کاری ما تعطیل شده است ؛ توانییهای کاری ما تعطیل شده در حالی که خداوند ما را برای کار کردن افریده است وحتی بدین هدف که ما را در انجام دادن بهترین اعمال آزمایش کند( لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً – ملک ۲)

توانیها واستعدادهای اقتصادی ما را کد مانده است ؛ ما در بهترین سرزمین خداوند از جهت موقعیت جغرافیایی واز جهت پاکی وسرسبزی قرار داریم ، در سرزمینی که مملو از معادن وثروتهای پراکنده است زندگی می کنیم ، ولی نه از ثروتش بهره برداری می کنیم و نه آنرا کشت ونه معادن و مواد استخراج شده اش را در زمینه ی صنعت بکار می گیریم

توناییها واستعدادهای فردی ما تعطیل شده است ؛ با وجود کثرت مسلمانان وجمعیت زیادشان ، راههای متعدد و مختلفی را در پیش گرفته ایم ، از دیدن نور خدا کور شده ایم ، پس تاریکیهای  طواغیت ما را متفرق کرده اند . ناقص وعیوب یکدیگر را بر طرف نمی کنیم و یکدیگر را یاری نمی دهیم دست همدیگر را نمی گیریم و همدیگر را تقویت نمی کنیم آنهم در عصری که مردم با زبان إئتلاف وتشکل با هم سخن می گویند و افراد وگروههای اندک نمی توانند در آن به تنهای زندگی کنند

مسئولیت حاکمان ؛ بدون شک حکام سهم بسیار وحتی بیشتری را در مشکلات به وجود آمده دارند ولی آنچه شایسته ی توجه است اینکه حکام نیز جزئی از ملتند وآنها بزرگان اجتماعشان می باشند و تا زمانی که ملت با آنها کنار بیایند ودر مقابل ظلم وستم آنها اعتراض نکنند وساکت باشند حکومت آنها باقی می ماند ، چنین گفته اند : ( کما تکونوا یولی علیکم ) هر گونه که باشید بر شما حکومت می کنند .

 مسئولیت علماء ؛ آیا علما مسؤلند ؟ بله، چرا که آنها وارثان پیامبران و داعیان حق و هادیان خلقند وکسانی هستند که خداوند از آنها پیمان وعهد تبیین دین خدا برای مردم وعدم کتمانش را گرفته است

 مسئولیت مردم ؛ آیا وظایفی متوجه مردم می باشد ؟ حقیقت این است، مسؤلیت امری مشترک ، که هر کس به اندازه ی تواناییش در آن نصیبی دارد . پیامبر «ص » مسئولیت ووظیفه را وجه مشترک همگان می داند « همه ی شما چوپانید وهمه ی شما مسئول رعیت خویش هستید » .

خصوصیات و ویژگیهای حرکت اسلامی ؛ منظور از حرکت اسلامی حرکتی است با این ویژگیها دارای مجموعه اعمال دقیق و حساب شده ی اسلامی در سطح ملی ، جوشنده از دل امت ، نماینده ی شخصیت واقعی و دردها و آرزوها وافکار وعقاید وارزشهای ثابت وآرمانهای نو امت باشد و تلاش وکوشش اودر جهت وحدت ویکپارچه کردن امت ، زیر لوای عقیده و فکری که قلعه اش مفهوم شده یعنی خلافت اسلامی باشد

مسئولیت و وظایف حرکت اسلامی ؛ بدون شک حرکت اسلامی در استفاده نکردن و یا استفاده ی نادر ست کردن از تواناییها و اسباب مادی و معنوی که خداوند  برایش فراهم کرده است در حد وسعش مقصر و مسئول است . حرکت اسلامی تنها عامل و مؤثرترین عامل در بوجود آوردن حوادث ومشکلات امت اسلامی نیست ، حرکت اسلامی جریانی از جریانات و حرکتی از حرکتها است و اما حرکت اسلامی قبل از هر چیز مردم را به اصلاح کجی هایشان و فساد « موجود » و جبران ما فات دعوت می کند . بر ما واجب است که تحقیقات و بررسیهای از درون حرکت واسبابی که مانع رشد و حرکت در جهت اقامه ی یک مجتمع اسلامی و از سر گیری و شروع حیاتی نو ، قائم بر عقیده شریعت اسلامی می شود ، داشته باشیم . برخی از این عوامل عبارتند از : { (۱- ضعف در نقد حرکت : اولین چیزی که صاحبان بصیرت یک حرکت اسلامی به معنای وسیعش از آن شاکی هستند ، ضعف در نقد کردن حرکت وحتی نبودن چنین نقدی در بعضی از اوقات است . نقد درونی وبه تعبیری همان محاسبه ی نفس ) .( ۲- تفرق واختلاف : یکی دیگر از آفات حرکت اسلامی معاصر همین تفرق واختلافاتی است که بین گروهها وجماعات متعدد مشاهده می شود . هر جماعتی خود را تنها جماعت مسلمان می داند نه جماعتی از جماعت مسلمانان ، به گونه ای که حق تنها با اوست وغیر از او هر چه باشد گمراهیست و دخول به بهشت و نجات از جهنم بر پیروانش مسجل شده و تنها او فرقه ی ناجیه و هر کسی با او دشمنی بورزد از هالکین خواهد بود). (۳- غلبه ی احساسات و عواطف بر عقل و علم ) .}

منظور از غلبه ی احساسات چیست ؟احساسات و عواطف بر رفتار و روابط  بر تفکر و اخلاق غالب نشود ، و جهت دهنده و توجیه کننده ی اعمال و گفتار و مواضع ما نباشد ، که در این صورت احساسات بالاتر از عقل قرار می گیرد و هوی و هوس بر علم مقدم می شود . غالب شدن عواطف و احساسات بر عقل و علم دارای دلایلی می باشد : { الف : کوتاهی در تحقیقات و برنامه ریزیها ؛ علی رغم اینکه اسلام انسان را به تعقل و فرا گرفتن علم و دانش فرا می خواند و مسلمانان را به اتخاذ اسباب و وسائل « کسب علم » و مراعات سنن وأخذ احتیاط  در این زمینه ، وآماده شدن برای فردای بهتر تشویق می کند . با این وجود حرکت اسلامی را در اهتمام دادن به این جوانب ضعیف می بینیم . ب : تعجیل : تعجیل یکی از آثار غلبه احساسات وعواطف بر منطق وعقل وعلم وبرنامه ریزِِی است.انسان عجول نه صبر دارد نه آرامش خاطر ونه حوصله اومیخواهد امروز بکارد وفردا درو کند،درحالی که این مخالف سنت الهی درکائنات واجتماعات بشری است ،چرا که هر چیزی سرآمد مشخص ومراحل معینی دارد ۰

خداوند جهان را در شش زمان آفرید ،درحالی که می توانست بگوید :بشو پس میشد ،ولی می خواسته که به ما آرامش وصبر راتعلیم دهد.جای تعجب نیست که خداوند پیامبر ومؤمنان را به صبر و عدم تعجیل امر می کند تا اینکه امرش را به پایان و اتمام برساند :(فاصبر کما صبرا اولوالعزم من الرسول ولا تستعجل)-(احقاف /۳۵) (پس شکیبای کن ،آنگونه که پیامبران اولوالعزم شکیبای کردند و برای آنها ستاب مکن –در خواست عذاب -).تعجیل،حرکت اسلامی را وارد جنگ می کند که زمانش نرسیده است وبا گرو ههایی که قدرت ونیروهایشان ازاو بیشتراست روبه رو می کند ، جنگ با شرق و غرب ، او را وارد کاری میکند که توانای خارج شدن از آن را ندارد ، این در حالی است که خداوند ما را بیش از وسع و تواناییهایمان مکلف نکرده است ونیز جایز نشمرده که خود را در بلا ء و آ زمایشی که در حد تواناییمان نیست وارد کرده و با فتنه روبه رو شویم .   (اتقوا الله ما إستطعتم )-(بقره /۱۸۵) « به اندازه تواناییتان از خدا بترسید » .ج :مبالغه وزیاده گویی؛یکی دیگر از آفاتی که دستآورد احساسات و عواطف است ، مبالغه و انداختن رعب و وحشت در میان امت است .متاسفانه ما در کا رهایمان بیشتر جانب افرات وتفریط را می گیر یم و کمتر دست به دامن اعتدال می شویم ، اعتدالی که خداوند این امت را به خاطر آ ن مدح می کند ) و کذالک جعلناکم امه وسطا )- بقره /۱۴۳-«و بیگمان شما را ملت میانه روی گردانیده ایم» د: ترس از نو گرایی ؛ یکی از نقاط ضعف در حرکت اسلامی این است که از اجتهاد می ترسد و از تجدد استقبال نمی کند و میلی و گرایشی به گشودن درهای جدید وتطور ندارد . برخی از حرکتهای اسلامی در مسائل فقهی ، دعوت به اجتهاد می کند – حداقل از دیدگاه نظری – اما در مجال فکری وحرکی گرایشی به تطور نشان نمی دهند دوست دارند به همان حال گذشته ی خود باقی بمانند .

به حرکت اسلامی حق بدهید : اولین گام در راه علاج صحیح این است که به حرکت اسلامی حق بدهیم ، حرکتی که امت چشم امید به آن بسته است . واجب است که ما نکات مثبت حرکت اسلامی را ویا حداقل مقداری از آنها را یادآور شویم ، آنگونه که نواقص و عیبهایش را متذکر می شویم .

جو و فضایی که حرکت اسلامی در آن کار میکند : حرکت اسلامی در جوی کار می کند که به او حسادت می رود ، فضایی که به اسلام اجازه نمی دهد که کلمه حق را با صرا حت بگوید ، که اجازه نمی دهد فرزندانش با آزادی گرد هم آیند ، به هر گروه و مذهبی اجازه داده میشود که از خودش بگوید غیر از اسلام ودعوت اسلامی .

برخی از نتایج و دستآ وردهای حرکت اسلامی : ۱- تصحیح مفاهیم اسلامی توسط حرکت اسلامی که عصر جمود واستعمار آنها را کمرنگ ویا بد نام و بی اعتبار کرده بود و حمله ور شدن بر تهاجم فرهنگی که میدان برایش فراهم گشته وعقول بسیاری از تحصیل کردهای امتمان را استثمار کرده بود .

۲- حرکت ، به مسلمانان احساس نیاز به اسلام و تبعیت از بهترین امتی که خداوند از میان مردم برگزیده بود را بر گرداند ونهال امید را در دلهایشان نسبت به آینده د رخشان اسلام ،بعد از نا امیدی که ناشی از شکستهای طولانی در برابر تهاجم خارجی و طغیانهای داخلی بوده را کاسته است .

۳- حرکت ، نسلی از مردان و زنان مسلمان را تربیت کرد که التزام عقیدتی ، عبادتی ، فکری،عملی ودعوتی وجهادی نسبت به اسلام داشته باشند … .

۴- حرکت ، یک دیدگاه عمومی نسبت به اسلام –علاوه بر این نسل ملتزم – را نیز به وجود آ ورده است .

 ۵- حرکت اسلامی بزرگترین سهم را در ایجاد بیداری اسلامی معاصر داشته است . حرکت اسلامی – با افکار دانشمندانش و صبر دعاتش وپایداری فرزندانش وفداکاری جوانان و پیرانش و بینیازی تاریخش – حرکتی است که ، برای بیداری معاصر فرصتی فراهم ساخته است نور را ببیند و ابراز وجود وتأثیر کند.

مشکل کجا است : مشکل اصلی یک مشکل عام وفراگیر است ، و مسئو.لیت این مشکل – کم یا زیاد – متوجه همه ی مردم است .

مشکل تنها به حرکت اسلامی برنمی گردد بلکه به همه ی مسلمانان بر می گردد، اگر بخواهیم صراحت گویی کرده باشیم می گو ییم : مشکل در همه ی ما است ، در هوی و هوسها و آرزوها و شهوتهایی که بر گرد آن طواف می کنیم ، در تبرئه کردن خود و متهم کردن دیگران است .

منبع : ژینگه